Ruth Devriendt: “Kunst is een vorm van traag activisme”

Posted By Frederic De Meyer

Waar kan een mens zich allemaal van bevrijden? De lijst is schier oneindig. Van de maatschappelijke druk zich naar een behoorlijke middelmaat te conformeren. Van de zelfopgelegde dwang van het steeds meer willen. Van aan onuitgesproken maar dominante standaarden te willen voldoen. Van het juk van de ouderlijke blik die om het even de reden steeds zal wegen op de drang naar autonomie en vrijheid. Misschien willen velen dit niet eens, zich bevrijden van dit alles. Misschien ligt het mentale evenwicht juist in het opgeven van deze vrijheden, zo lijken steeds meer mensen althans te denken. Anderen gaan bewust tegen de stroom in. Niet eens uit principe, meer uit levenshygiëne, of uit noodzaak.

Ruth draaide een tijdlang mee in de maalstroom. Ze studeerde plichtbewust de obligate acht uur wiskunde om uit te monden in een of andere vastgelegde flessenhals van een uitgestippelde carrière in de hogere belastingschalen. De weg was getraceerd, zoals ze mooi zeggen, de weg van de minste weerstand. Het wrong niettemin. Rondom haar zag ze mensen streven naar een plaatsje in de pikorde van maatschappelijke status, naar een identiteit die hen van bovenaf wordt aangereikt, of latent opgelegd.

Ze begon zich af te zetten van deze normale, sociaal wenselijke gang van zaken. Een bewuste, radicale keuze. Oorspronkelijk een keuze tegen wat ze rondom haar zag, maar gaandeweg een autonome keuze voor een ander leven, voor het alternatief. Ook dit is bevrijding: niet meer persé tegen iets zijn. Zich verlossen van het oordeel.

Ze koos bewust voor een leven buiten de gladgestreken plooien, ‘off the grid’, maar velt geen oordeel over de goegemeente die zich nestelt in het comfort van het huisje tuintje met kids en puppy en een Netflix-abonnement. Ze omarmt enkel het alternatief; de scène van afvalligen, zij die de maatschappelijke norm verlieten, uit principe, uit toeval of uit teleurstelling. De bevolkingsgroep die zich moeilijk tot statistieken laat reduceren, die ontglipt aan het alziende oog van overheden. De groep die wordt ‘gedoogd’ en met toegeknepen neus wordt aanzien als deel van de gemeenschap, zonder daarom werkelijk aanvaard te worden. Het gegeven fascineert haar mateloos. Ze absorbeert wat ze gadeslaat in die verdoken bevolkingslaag, wanneer de uitwassen van het maatschappelijk onwenselijke zich in onvermoede vormen etaleert. Het vormt de voedingsbodem voor haar kunst.

Voor iemand die alle normen van haar wou afschudden mag het verbazen dat Ruth aan de academie ging studeren. Niets ergers voor een vrije creatieve geest dan het resultaat van de vrijheid aan het oordeel van experten en academici te moeten onderwerpen. Dat het niet vlot verliep mag als understatement gelden, niettemin geeft ze toe dat het haar veel bijbracht. Kunst als discipline is een belemmering, maar heeft als grote voordeel dat het palet aan mogelijkheden uitbreidt. Vreemd genoeg bood het haar daardoor juist meer vrijheid.

Wat doe je met die vrijheid? Wie de werken van Ruth bestudeert zal wat gepuzzeldachterblijven. Het is niet zozeer een specifiek werk of een welomlijnde stijl die opvalt -die heeft ze wel, maar het biedt geen blik op de essentie. Het is eerder de veelheid aan geladen gevoelens, de reikwijdte aan emotionele golflengtes die ze beslaat. Een soort diepgang ook: haar boodschap is urgent, dat voel je, al wil ze het duidelijk niet opdringen. Je kan een denkproces ontwarren, al valt het niet meteen tot een coherente essentie te vatten. Ze laat sporen na van het proces, maar wist deze evengoed zorgvuldig uit, waardoor een onwennige wisselwerk ontstaat tussen het expliciet intieme en het latent uitgesprokene.

Dit proces valt het meeste op in de reeks werken (zelf denkt ze niet in termen van reeksen, dit zou betekenen dat de werken onderling aan bepaalde normen zouden moeten voldoen) waarin ze oude brieven aan geliefden verwerkte. Ruth vond die brieven toevallig terug, als stukjes onverwerkt verleden. Het herlezen wekte tien jaar na datum nieuwe gedachtestromen, nieuwe zienswijzen op de gevoelens die ze ooit trachtten uit te drukken. In die zin leken de brieven plots verrassend fris en actueel.

Maar het is niet zozeer wat in de brieven stond dat haar intrigeerde, als wel het proces dat ze initieerden. Ze begon er nieuwe te schrijven, onder meer naar haar vader. Ook deze werden in haar kunstwerken verwerkt.

Als kijker ben je getuige, niet van wat er staat -de woorden zijn leesbaar maar de zin ervan is ongrijpbaar-, wel van het proces erachter. Het patchwork aan gevoelens op het canvas is tegelijk een uitnodiging om bij jezelf hetzelfde proces te doorstaan, de flinterdunne huid tussen de innerlijke wereld en de buitenwereld te doorbreken. Het canvas dient als ontmoetingsplek voor een gesprek waarin Ruth je begeleidt naar de uiteinden van wat je jezelf toelaat te denken. Je bent verwittigd: het zal schuren, het zal bijten, het zal en mag gerust wat pijn doen. “Er zit altijd een beetje oorlog in mijn werk,” zegt ze zelf, antitheses bekampen er elkaar, al komen ze evengoed te vervallen in de eenheid van het werk. Daar ligt juist de oplossing, vermoedelijk: in het accepteren van die verschillende, tegenstrijdige standpunten in jezelf.

Haar eigen strijd heeft ze beslecht door de radicale keuzes die ze maakt. Door als autonoom denkend en handelend wezen te bestaan. Door zelf de voorwaarden te bepalen voor dit bestaan; het eigen zijn affirmeren door het los te koppelen van de van buitenaf opgelegde verplichtingen, weigeren compromissen te sluiten met jezelf net als met anderen, de onwezenlijke conventies die je geacht wordt te volgen voorgoed van je afschudden.

Vervalt het dan in chaos en anarchie? Niet noodzakelijk, zou je kunnen concluderen uit het resultaat op het canvas, dat op een vreemde manier herkenbaar is. Het gebrek aan patroon of richting voelt juist natuurlijk aan, als beantwoorde het intuïtief aan een oorspronkelijke manier van zijn. Het leven is niet meer dan een mozaïek aan indrukken waar we een verhaal in trachten te herkennen. Door vanop afstand naar het mozaïek te kijken, wat Ruth in essentie doet, bekom je een overzicht van alle alternatieve routes die het leven kan inslaan. Ze trekt je mee op pad door een emotioneel landschap waarin talrijke mogelijkheden tegelijk plaatsvinden, op weg naar een essentiële vorm van vrijheid.

foto’s: ©TheArtCouch

Het werk van Ruth Devriendt is deze zomer onder meer te ontdekken op het Ooidonk Art Festival van 18 mei tot 30 juni en van 20 juli tot 15 september. Klik hier voor alle info.

Dit artikel verscheen in de zomereditie van TheArtCouch magazine. Klik hier om je te abonneren en van talrijke kunstontdekkingen te genieten!