Jonas Vansteenkiste en Joke Raes verbluffen met een symbiotische tentoonstelling

Posted By The ArtCouch

Wat een bespreking moest worden van een uitzonderlijk mooie tentoonstelling, is ondertussen een uitzonderlijk mooie herinnering geworden. Gelukkig konden we ‘Synergia’ in de Brugse Poortersloge nog bekijken in de laatste week dat het geopend was. Joke Raes en Jonas Vansteenkiste die samen een duotentoonstelling maken, dat riep aanvankelijk wat vragen op bij ons. Meer verschillend kunnen kunstenaars niet zijn, toch? Maar ze maken de titel van hun tentoonstelling helemaal waar.

Als om onze oorspronkelijke bedenking te bevestigen worden de eerste twee zalen van de tentoonstelling netjes onder de twee kunstenaars opgedeeld. In deze ruimtes bieden beiden een inkijk in hun hoofd, de dingen die hen inspireren, de objecten uit hun omgeving waar ze hun inspiratie uit halen. Rechts: Joke, in wat niet anders dan een creatieve chaos kan worden genoemd, tot je haar hierover hoort praten. Dan besef je snel hoe geordend haar gedachten zijn, hoe gestroomlijnd haar creatieve flow. In de kamer links ontdekken we de inspiratiebronnen van Jonas, boeken allerhande, onbestemde objecten, probeersels en experimenten, in vergelijking ordelijk opgesteld.

Een duidelijke tweedeling tussen hun artistieke werelden, hun biotopen voelen geheel anders aan in deze eerste gesplitste ruimte. Anders van tonaliteit, kracht, uitstraling. Je blijft je als toeschouwer de vraag stellen: wat verbindt deze twee artiesten? Hoe bekomen ze die ‘symbiose’ waarvan sprake in de titel?

Desoriënteren

De tweede zaal biedt reeds een mooi voorbeeld van waar deze kunstenaars samen toe in staat zijn. Op de vals platte vloer vind je een typische installatie van Jonas, een half verwoest of onafgewerkt huis dat verwijst naar zowel de ontheemdheid, als naar de hunkering naar een vaste heimat. Hierrond weeft Joke in situ een soort onleesbare kaart – een recurrent thema doorheen haar oeuvre – die zowel als mentaal kompas kan gelezen worden, als als onderhuidse kaart van de aderen die onze levensweg bepalen, of alleszins mogelijk maken. Alsof dit geheel nog niet genoeg desoriënteert, hoor je op de achtergrond als voice-over de tot bas vervormde stem van Jonas een discours houden over hoe de leugen van een kunstenaar, of van kunst zelf, tot waarheid kan verworden, omdat het kunst betreft, of omdat het juist kunst is. Niet eenvoudig leesbaar, maar als totaalervaring alleszins impactvol.

Intens

Een intense vlaag van impulsen en, voor ons, aangezien we het genot hadden persoonlijk begeleid te worden door beide kunstenaars, van gedachten. Als om een relatieve adempauze in te lassen houden ze de volgende zaal eenvoudig. Links tekeningen van huizen van de hand van Jonas, waarvan de achtergrond onrustwekkend overgaat in het behang van de muur, dat hij speciaal voor de tentoonstelling liet ontwerpen. Hier ook werkt het behoorlijk desoriënterend: waar start of eindigt het kunstwerk?

Centraal in deze ruimte staat een werk van Joke. Een hoop artificiële handen die naar een ongekend doel reiken. Artificiële handen, komende van industriële restanten uit een even ongekend verleden. Ze reiken echter niet naar een onledige plek. Wie aan het gewicht links van het werk trekt -het mag – ziet het werk openvouwen, en ontdekt in het hart ervan een wat bizarre steen die Joke op reis in Zwitserland op haar weg vond. De zoömorfe wezens van Joke hebben altijd iets aaibaars en tegelijk weren ze te veel intimiteit. Ze zien er niet uit uit als prikkelbare cactussen, maar zijn het vaak wel. Voorzichtigheid geboden, hun aura betreed je niet zonder ze eerst en vooral te eerbiedigen.

Liefdeskamer

Voor alle duidelijkheid: Joke en Jonas vormen geen koppel. Nochtans kozen ze ervoor om de meest impressionante kamer uit de tentoonstelling de ‘liefdeskamer’ te noemen. Harmonieuze kleuren zetten er de toon: zachtroze, gemengd met zachtblauw. Door de verrassende combinatie van de maskers van Joke en de huiselijke lederen doeken van Jonas, ontstaat een merkwaardige combinatie tussen emotie en analyse. Beide invalshoeken brengen ze op een aparte en heel intieme manier bijeen.

Het pronkstuk in deze ruimte is echter het werk van Joke, dat onmiddellijk de blik vangt, en vasthoudt. Statig, enigmatisch, sensueel. Je kan er je blik niet van afwenden, wij de onze niet alleszins. Hoe ze dit voor elkaar heeft gekregen, vergaten we uit eenvoudige verbijstering te vragen. Hoe het werk heet, nog minder. Het palmt op zichzelf de hele ruimte in, hoewel er nog zoveel anders te zien is. Een ultiem symbool van vrouwelijkheid lijkt het wel, wij lezen er een referentie in naar de vrouwelijke anatomie, alsook een connectie met de diepere wetten van de natuur, een religieus of heidens embleem misschien wel, een schrijn dat de vrouwelijkheid heiligt.

Symbiose

Beide kunstenaars hebben hier gerealiseerd wat we niet voor mogelijk hielden. Op een prachtige historische locatie, die op zichzelf al intrigerend genoeg is om door te dwalen. Maar in elke ruimte kwamen ze tot een compromis, tot een verrijkende harmonie zelfs, met respect voor elkaar, twee stemmen die elkaar verheffen ipv in de weg zitten – een artistieke dialoog zoals wij die zelden hebben meegemaakt. Joke verleidt met haar sensuele wezens, met een enorme subtiliteit en sensibiliteit – Jonas toont met deze tentoonstelling dat hij niet zomaar een one trick pony is maar vele technieken en vormtalen beheerst om zijn verhaal over te brengen – een psychologische reflectie over huis en architectuur. Dit is een vriendschap die blijkbaar ook op het niveau van artistieke symbiose werkt. We kunnen niet anders dan met een enkel woord te besluiten: chapeau!

Zeer jammer dat het publiek nu niet meer kan meegenieten, maar wij probeerden de pijn alvast te verzachten met dit verslag.