Johan Parmentier en de verborgen dimensie in de irissen

Posted By Frederic De Meyer

“In tijden waarin alles verandert is het goed om steeds naar hetzelfde te kijken,” parafraseert hij Jean Baptiste Camille Corot. “Het biedt inzicht in de dingen.” Zo’n twaalf jaar geleden begon hij elk jaar schetsen te maken van ontluikende irissen. Het zijn er niet eens veel, de irissen in de uithoek van zijn tuin. Het hoeven er niet veel te zijn. Elke schuchtere beweging van de bloemblaadjes, elke verschuiving van de lichtinval op het eclatante paars trekt zijn aandacht, wekt zijn verbazing. Urenlang tekent hij de serene stilte, de overweldigende eenvoud van het tafereel. De tekeningen vullen intussen een dik dummyboek van goedkoop papier dat hij ooit van een uitgever meekreeg. Een frappante tegenstelling, een eerste: tussen de prille wereld die zich aan hem openbaart en het ruwe, goedkope papier waarop hij deze openbaring in tekeningen noteert.

Ik wijs hem op een tweede tegenstelling: tussen zijn fascinatie voor de verfijndheid van de irissen en de harde materie waar hij als beeldhouwer mee werkt. De wording van de bloem versus het aanwezig zijn van de bronzen sculpturen. Hij glimlacht mijn bemerking weg: “er zit evenveel mysterie in beide.” Het is een schijncontradictie. Wat ertoe doet, de werkelijkheid, zit in de natuur zelf vervat. In deze ervaring zit de werkelijke transcendentie. Hij haalt de Brits-Amerikaanse filosoof Alan Watts aan: “Every individual is an expression of the whole realm of nature, a unique action of the total universe.” Het vergt een heel universum om een person te maken, daarom is een persoon het hele universum.

Dit inzicht is met de jaren gegroeid, sinds hij naar de rand van de Vlaamse Ardennen is verhuisd, nadat zijn huuratelier in Gent verkocht werd aan Hugo Claus. De benauwende vier muren van het atelier lagen hem niet. “Ik was er teveel met kunst bezig,” vertelt hij zonder greintje ironie. Het gaat het er hem niet om om kunst te maken, lijkt het wel. “Kunst is slechts een middel.” Maar een middel tot wat?

Het landschap waar hij continu in baadt heeft hem visueel leren denken. De transformatie die zich elk seizoen aan hem presenteert is ook in hem gekropen: zien is begrijpen, de continue transformatie van de natuur aanschouwen leert hem de transities in zichzelf te herkennen. Alles wordt herboren, net als de thema’s in zijn werk komt alles vroeg of laat terug. Daarom tekent hij elk jaar de irissen, of keert hij elk jaar terug naar dezelfde kliffen aan de Franse kust, waar hij ze met dezelfde brute kracht tekent als waarmee ze door de natuur gehouwen werden. Het is om te begrijpen. De constante hernieuwing, de ‘nataliteit’ van Hannah Arendt ervaart hij nu in al zijn vezels, bij elke verandering van licht en kleur van de natuur, op elk ogenblik van de dag.

Onze aandacht gaat al te vaak naar triviale zaken. Ligt het eeuwige, het transcendente, niet in de steeds terugkerende verandering van de kleuren van de bloemen? Johan haalt in het gesprek herhaaldelijk het gedicht aan van de Japanse dichteres Ono No Komachi. Een gedicht vol dubbelzinnigheid, gezien het al op tientallen manieren is vertaald. Het heeft zelf de eeuwen getrotseert, al heeft het vergankelijkheid als onderwerp.

Het begrijpen van dit alles zit misschien juist in het repetitieve. Hoe zit het in elkaar, vraagt hij zich af, wat gebeurt er binnenin wat ik zie? Er bestaat misschien geen sluitend antwoord, maar dat hoeft ook niet. De schoonheid zit in het mysterie, de natuur als bron van constante verwondering.

De “verborgen dimensie” noemt hij het: het onbereikbare dat in elk onderdeel is vervat omdat het op zichzelf het hele systeem omvat. Zo is het met de ene iris die hij elk jaar opnieuw tekent: in de ervaring die ze hem biedt, dat ene moment, moeizaam maar vruchtbaar uitgerekt in een vluchtige tekening, zit het hele leven samengebald.

Color of the flower
Has always passed away
While on trivial things

Vainly I have set my gaze
In my journey through the world

(Ono No Komachi)