Je hoeft er wellicht niet echt van wakker te liggen als je niet helemaal thuis bent in het landschap van overheidsinstellingen en middenveldorganisaties die zich op de een of andere manier bezig houden met beeldende kunst. Het is niettemin verrassend hoeveel en hoe uiteenlopend van opzet en inzet die organisaties zijn. Soms is het balanceren tussen faciliteren of sturen van aanbod (de kunstenaars) en vraag (het publiek). Je kan ook vragen stellen bij de manier waarop de overheid het middenveld graag ziet in haar verlengde, als uitvoerder van het beleid, dan wel de ruimte biedt aan die organisaties om net kritisch te zijn en te dulden dat ze noodgedwongen invulling geven aan die zaken waar de overheid tekort schiet. Hierna volgt een kleine bloemlezing.
Gelet op de recente verkiezingen en wissel van de wacht op de posten van ministers en de kabinetten laten we dat niveau even buiten beschouwing. Weet dat we een federale minister hebben voor de federale culturele instellingen (o.m. Paleis voor Schone Kunsten) en een Vlaamse minister voor cultuur.
Belgisch niveau
Federale overheid
Hoewel beeldende kunst (cultuur) een bevoegdheid is van de Vlaamse gemeenschap, is er nog altijd een link met de federale overheid (RSZ en FOD Sociale zekerheid) als het over het sociaal statuut van de kunstenaar gaat. Dat statuut is vanaf 2024 helemaal hervormd. De website Working in the Arts biedt informatie over zowel het Kunstwerkattest (voor professionele kunstenaars) als over de vernieuwde regeling voor amateurkunstvergoedingen. Die laatste vervangt de kleinevergoedingsregeling (KVR).
Belgian Art &Diplomacy
Een opmerkelijke ‘federale’ website is die van Belgian Art & Diplomacy met de intro: “Kunst en diplomatie worden niet meteen met elkaar in verband gebracht. De wereld van de diplomatie is er een van consensus en compromis, van protocollaire regels en wetgevende kaders, van plooien gladstrijken en discreet te werk gaan. Kunst en kunstenaars daarentegen hebben veeleer een rebels of tegendraads imago of worden op zijn minst als kritisch en bevragend gezien. Ze schuwen het intrappen van heilige huisjes niet en hebben lak aan etiketten. Toch hoeft men zich niet vast te pinnen op clichématige voorstellingen van beide werelden. Stond Rubens tenslotte ook niet bekend om zijn diplomatieke talenten?”
> diplomatie.belgium.be/nl/over-ons/belgian-art-diplomacy
Vlaamse overheid
Vlaamse overheid
Vanuit het Departement Cultuur, Jeugd en Media worden zowel de professionele kunstenaars en initiatieven in de kunstenssector ondersteund alsook de amateurkunsten. De website bevat onder meer overzichtelijke informatie over subsidies voor projecten en organisaties – zowel voor professionals als voor amateurorganisaties.
> www.vlaanderen.be/cjm/nl/cultuur
Kunstenpunt
Kunstenpunt is het kenniscentrum voor de kunsten in Vlaanderen. Het wil de ontwikkeling van de kunsten en het beleid stimuleren en het debat over de kunsten in de samenleving voeden. Het is een centrum van expertise en het aanspreekpunt voor iedereen die professioneel actief is of wil worden.
Je vindt op de website onder ‘Sector’ heel wat informatie over alle actoren in de sector (Kunstendatabank). Er is ook een thematische overzichtspagina rond beeldende kunsten.
Kunstenpunt stond in 2019 in voor het opmaken van een Landschapstekening, die vervolgens gebruikt werd voor de opmaak van de strategische visienota kunsten van de minister van Cultuur. “De landschapstekening is gebaseerd op een analyse, die de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen van het kunstenveld beschrijft. De landschapstekening bevat zowel kwalitatieve als kwantitatieve gegevens van het kunstenveld, waaronder cijfers over de internationale context, de aanduiding van zowel hiaten als overaanbod, en de beschrijving van huidige trends.”
De landschapstekening bevat een heel interessant overzicht van alle spelers in de sector van beeldende kunsten, zowel gesubsidieerde als private actoren. Naast de de (sociaal-economische) positie van de beeldend kunstenaar en issues op het vlak van internationalisering, wordt als uitdaging ook de lokale rol van hedendaagse beeldende kunst uitgelicht. De landschapstekening is momenteel in herziening (actualisatie wordt verwacht in 2025).
Kunstwerkt
Kunstwerkt is het Vlaamse steunpunt voor beeldende kunst, officieel voor de amateurkunstenaars, maar in de praktijk is die grens niet zo scherp te trekken.
Naast ondersteuning, een tijdschrift (Kunstletters) en een uitgebreide databank van kunstenaars (Beeld.be), zijn er heel wat interessante artikels en publicaties beschikbaar.
De website biedt onder Advies heel wat interessante informatie voor kunstenaars. Uiteraard zijn die ook vanuit het perspectief van de organisator te lezen. Enkele thema’s zijn verzekeringen en overeenkomsten om tentoon te stellen of werk te verkopen.
Cultuuronderzoek
Het Kenniscentrum Cultuuronderzoek bestudeert de beleving en participatie in cultuur. Het is een wetenschappelijk steunpunt voor beleidsrelevant cultuuronderzoek.
OP/TIL
OP/TIL is het steunpunt voor bovenlokale cultuur en stimuleert cultuur over de grenzen van gemeenten heen en tussen verschillende genres, sectoren, disciplines of beleidsdomeinen.
In 2019 werd door OP/TIL samen met de Federatie een grootschalig onderzoek rond amateurkunsten uitgevoerd: Dit doet me wat (www.amateurkunsten.be). Het rapport bevat heel wat interessante inzichten en data.
“De sector [van amateurkunsten] heeft een uniek DNA waarmee ze zich onderscheidt van andere culturele domeinen zoals professionele kunsten, erfgoed, sociaalcultureel volwassenenwerk, lokaal cultuurbeleid of circus. Eigen aan de amateurkunsten is het samengaan van een artistieke, sociale en educatieve component. Dat betekent dat de deelnemers en organisatoren van een amateurkunstenactiviteit focussen op creatie en creativiteit, mensen samenbrengen en een leeromgeving creëren.”
Een belangrijke bevinding is dat 44% van alle Vlamingen aan amateurkunst doet. 20% houdt zich bezig met de creatie van beeldende kunst. 34% wil hun werk tonen aan mensen die ze kennen en 26% heeft de ambitie om werk te tonen aan mensen die ze niet kennen. De noden zijn divers: meer mogelijkheden om het werk te tonen, meer cursussen en vormingen, meer/betere toegang tot geschikte infrastructuur en meer ondersteuning door de lokale stad of gemeente.
Cultuurconnect
Cultuurconnect gaat voor digitale innovatie in kunst en cultuur samen met lokale cultuurhuizen, overheden, technologiespelers en artistieke initiatieven. Ze ondersteunen Vlaamse gemeenten bij de digitale uitdagingen van hun cultuurbeleid, met klemtoon op openbare bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra. Het is interessant te volgen hoe Cultuurconnect oplossingen zoekt voor digitale uitdagingen op het vlak van cultuur en kunst.
Cultuurloket
Culltuurloket biedt zakelijke ondersteuning voor de cultuursector. Als een vorm van eerstelijnsadvies beantwoordt Cultuurloket alle zakelijke vragen over o.a. werken, ondernemen en financieren binnen de kunstensector. Daarnaast is er een aanbod van opleidingen en een uitgebreide kennisbank op de website die heel wat informatie bevat over ondernemen in de cultuursector: organisatorische, financiële, fiscale, sociale aspecten enzovoorts.
Publiq
Via het publiq-platform vinden organisator en publiek elkaar. Lokale overheden en organisatoren leren hun publiek beter kennen, en het publiek vindt beter zijn weg naar vrije tijd. Publiq staat ook in voor de UiTdatabank en de Museum Pas.
Socius
Socius is het steunpunt voor sociaal-cultureel werk. Er wordt geijverd voor een democratische, inclusieve, solidaire en duurzame samenleving. Sociaal-culturele praktijken dragen daar wezenlijk toe bij. Daarom versterkt Socius sociaal-culturele organisaties en initiatieven in hun civiel actorschap.
Comeet
Tot slot nog ter illustratie een regionaal initiatief vermelden, waarvan er ongetwijfeld over heel Vlaanderen verspreid te vinden zijn. Comeet richt zich tot de cultuurmakers van het Meetjesland. De organisatie wordt financieel gedragen door de Meetjeslandse gemeenten en biedt ondersteuning aan lokale cultuur en erfgoedprojecten, waaronder tentoonstellingen en projecten rond beeldende kunst.
Het middenveld
Naast de overheidsinstanties zijn er heel wat organisaties actief in het zogenaamde middenveld. Het betreft hier werkgeversorganisaties, vakbonden, sectorfederaties en beroepsverenigingen.
Sociare
Sociare is de federatie van Werkgevers van Sociaal-Cultureel Werk en is bevoegd voor PC 329, het paritair comité van de socioculturele sector waaronder ook organisaties en werknemers in de beeldende kunsten ressorteren. In die context zijn ook nog andere organisaties actief zoals de vzw Vlaamse Social-Profit fondsen – (www.vspf.org ) of het Vlaams Instituut voor Vorming en Opleiding in de Social Profit (www.vivosocialprofit.org).
Vakbonden
Van de kant van de werknemersorganisaties of vakbonden zijn specifieke afdelingen actief binnen de grote vakbonden: de Cultuurkameraad van ABVV (www.cultuurkameraad.be) en de Cultuurvakbond (www.cultuurvakbond.be) van ACV.
Overleg Kunstorganisaties
oKo is de sectorfederatie voor de professionele kunsten. Er worden standpunten ontwikkeld om correcte werk- en arbeidsvoorwaarden, een goed kunstenbeleid en een gunstig sociaal klimaat te bewerkstelligen. Een twintigtal organisaties maken deel uit van de werkgroep Beeldende kunsten.
Er is een uitgebreid Memorandum 2023 (www.memorandumkunsten.be) met aandacht voor beeldende kunst, in het bijzonder rond kunst op lokaal niveau, infrastructuur en duurzaamheid.
Verder ligt oKo aan de grondslag van het heel lovenswaardige project Juist is juist, dat zorgt voor heldere en eerlijke principes en praktijken voor samenwerkingen in de kunstensector. (www.juistisjuist.be)
De Federatie
De Federatie verenigt, vertegenwoordigt en informeert (lid)organisaties die op ‘landelijk’ vlak in de sectoren sociaal-cultureel werk en amateurkunsten actief zijn, maar ook initiatieven op regionaal en lokaal vlak staan op de radar.
> www.defederatie.org
Brussels Kunstenoverleg/Réseau des Arts à Bruxelles
Het Brussels Kunstenoverleg (BKO) en Réseau des Arts à Bruxelles (RAB) zijn respectievelijk in 2002 en 2004 opgericht door de Brusselse kunstenorganisaties vanuit een nood aan dialoog en samenwerking. Vandaag stellen de twee vzw’s zich voor als één gezamenlijk overlegplatform voor dialoog en reflectie, een kenniscentrum en een gesprekspartner voor alles wat betreft de uitdagingen voor cultuur in Brussel.
Cult ! – Netwerk van cultuurhuizen
Cult! is dé netwerkorganisatie en belangenbehartiger van cultuurhuizen in Vlaanderen en Brussel. Niet alle cultuurhuizen hebben een tentoonstellingswerking, maar Cult! heeft er toch een apart traject, Kunst & Cultuurhuis, voor uitgewerkt.
NICC
NICC is een artist-run, non-profit vzw die ruimte creëert voor interactie tussen beeldende kunstenaars, instellingen en de samenleving. NICC opereert met specifieke aandacht voor de socio-economische positie van beeldende kunstenaars en doet dit binnen lokale, regionale en internationale registers.
“De kernactiviteit van NICC is de kennis over de ontwikkeling van de kunstpraktijk en het kader waarbinnen dit gebeurt te bevorderen, te bekritiseren en het debat hier rond te voeden. NICC fungeert als eerste aanspreekpunt en vertegenwoordiger van beeldende kunstenaars en streeft naar een sterk maatschappelijk kader dat beeldende kunstenaars in staat stelt hun artistieke praktijk professioneel en autonoom te ontwikkelen.”
Fédération des Arts Plastiques
Fédération des Arts Plastiques is een Belgische belangenvereniging met Franstalige roots. Momenteel tracht de organisatie erkend te worden als federatie om zo als gesprekspartner bij de Waalse en Brusselse instellingen (Fédération Wallonie-Bruxelles) gehoord te worden.
State of the art
State of the Arts (SOTA) is een open platform dat de structuren van de kunstwereld vandaag opnieuw wil verbeelden. SOTA opereert vanuit de collectieve kennis van onafhankelijke kunstenaars en kunstwerkers, maar staat open voor alle individuen en organisaties die zich willen inzetten voor een meer fair en divers kunstenveld in België.
Artiestencoalitie
Beroepsorganisaties en kunstenaarsplatformen van artiesten uit Vlaanderen en Brussel bundelen hun krachten in de Artiestencoalitie. De Artiestencoalitie wil een aanspreekpunt zijn en de belangen behartigen van individuele kunstenaars en kunstwerkers uit alle disciplines. NICC en State of the art zijn er lid van.
BUP
BUP, Belgische moderne en hedendaagse kunstgaleries, is de belangenbehartiger van de promotiegaleries in België. Er zijn een 65-tal galeries aangesloten. Leden van BUP onderschrijven de gedragscode van de Europese federatie van galeries (FEAGA).
“Galeries die lid zijn van BUP ontplooien een commerciële activiteit die de promotie en de verdediging van de artistieke creativiteit tot doel heeft. Zij verbinden zich ertoe hun functie van bemiddelaar tussen kunstenaar en publiek op een integere, coherente en waardige manier uit te oefenen. Met hun kunstenaars onderhouden zij een duidelijke en correcte relatie, zowel op het artistieke als op het commerciële vlak. Uiteraard waarborgen zij de echtheid van de kunstwerken die zij exposeren en verkopen.”
ROCAD
Koninklijke Kamer van de Antiquairs en Kunsthandelaars van België werd opgericht in 1919. Haar leden zijn antiquairs en kunsthandelaars die zich ertoe verbinden hun beroep uit te oefenen binnen een strikt ethisch kader, teneinde een kwaliteitsgarantie te bieden aan zowel verzamelaars als verkopers.
AICA
ABCA / BVKC (AICA Belgium), de Belgische vereniging van kunstcritici, werd opgericht in 1949 en was een van de stichtende leden van het AICA, International Association of Art Critics. Tot de doelstellingen behoren: het bevorderen van kunstkritiek als discipline en het bijdragen aan de methodologie ervan, het behartigen van de ethische en professionele belangen van de leden en het onpartijdig verdedigen van de vrijheid van meningsuiting en het tegengaan van willekeurige censuur.
Centrum voor Artistiek Talent
Het Centrum voor Artistiek Talent (CAT) vzw is ontstaan uit de K.V.B.K.B. (de Koninklijke Vereniging van Beroepskunstenaars van België) dat werd opgestart in 1931. Volgens de website zijn er een 150-tal leden. Recentst vermelde activiteiten dateren echter van 2022.
SOFAM
SOFAM is een coöperatieve bestuurd door kunstenaars, gespecialiseerd in het beheer van de auteursrechten voor visuele kunstenaars.
The Artsociety
The Art Society is een vereniging voor verzamelaars van hedendaagse kunst, een uitwisselingsplatform voor ontmoetingen en discussies. Ze organiseert voor haar leden een reeks exclusieve evenementen (bezoeken aan privé- en bedrijfscollecties, kunstenaarsateliers, conferenties, ontmoetingen met museumdirecteurs, curatoren, kunstenaars en andere opinieleiders …) en biedt hen tevens een breed gamma van diensten aan (fiscaal, juridisch en verzekeringsadvies, vermogens- en erfenisplanning, waardebepaling en expertise van kunstwerken).
Young Collectors Circle
Het doel van Young Collectors Circle is het inspireren van een nieuwe generatie kunstverzamelaars; niet alleen om hun eigen leven te verrijken, maar juist om de kunstsector duurzaam te ondersteunen. De missie luidt: Saving the art world, one artwork at a time. De organisatie is van oorsprong Nederlands, maar heeft ook een Belgische ‘afdeling’.
> www.youngcollectorscircle.nl
Koninklijke Belgisch-Luxemburgse Kamer van Veilingzalen
De Kamer van Veilingzalen heeft tot doel de professionele en commerciële belangen te verdedigen van de uitbaters van veilingzalen en beoefenaars van hieraan verwante activiteiten zoals makelaars en kunsthandelaars. De vereniging ziet ook toe op de toepassing van de ethische gedragsregels van het vak waardoor het vertrouwen van de kopers en verkopers behouden blijft.
ICOM
ICOM Belgium Flanders connecteert als netwerkorganisatie de musea en museummedewerkers in Vlaanderen en Brussel. De vereniging faciliteert kennisdelen over het vakgebied, via studiedagen, werkbezoeken en diverse digitale kanalen. Ze is tevens de officiële vertegenwoordiger van Vlaamse musea bij ICOM en NEMO.
> www.icom-belgium-flanders.be
Belgische Kamer van Deskundigen in Kunstwerken
De deskundigen beperken zich niet tot het beschrijven van een kunstwerk, maar evalueren het om het te valoriseren. Zowel voor een schatting bij een verkoop, een verdeling, een nalatenschap als voor een verzekering kan de deskundige advies geven.
ARGUS Vereniging Van Kunstexperten
ARGUS is een vereniging van erkende kunstexperts, gespecialiseerd in het onderzoek en de waardebepaling van kunst en antiek. De meertalige leden worden geselecteerd op basis van competentie en beroepsethiek. Zij zijn kundig in de meest voorkomende vakgebieden in de wereld van kunst en antiek.
Vereniging van Directeurs Podiumkunsten en Kunstacademies
VerDi behartigt de belangen van directies uit het Vlaamse Deeltijds Kunstonderwijs (DKO) en de belangen van het DKO.
- Instagrammable – beelden die je niet kan ontzien - november 14, 2024
- Bondgenoot, word bondgenoot – hoe je van een toevallige bezoeker een duurzame ambassadeur maakt - oktober 5, 2024
- Een tentoonstelling doet ook iets met de kunstenaar - september 20, 2024
juli 7, 2024
Zet daar eens de subsidiebedragen aub en vgl met wat er effectief naar kunstenaars vloeit!
Goed initiatief van oplijsting !
Idee:
Vgl eens bij gesubsidieerden de verhouding tussen zgn overheadkosten en wat de kunstenaar ontvangt
Bekijk ook recente bi- en triennales