De cyclus van creatie en vernietiging in het werk van Sam Timmerman

Posted By Frederic De Meyer

tot 28 augustus kan je in de Kattendijkdok Westkaai 71 in Antwerpen het werk van Sam Timmerman ontdekken. In mei ontmoette ik deze bijzondere kunstenaar. Voor de gelegenheid post ik hierbij nogmaals het artikel dat ik schreef naar aanleiding van dit gesprek:

“Ik word nukkig als ik niet aan het werk ben”, vertrouwt Sam Timmerman me toe. Ik ben verwittigd. De kunstenaar wordt niet graag gestoord tijdens zijn werkzaamheden. Doorheen het gesprek ontpopt zich echter een aimabele en bedeesde man die ons gesprek van Donald Duck naar Björn Borg, van glasblazen tot het surrealisme voert.

Maar het gaat in ons gesprek uiteraard eerst en vooral om zijn werk. Het mag vreemd klinken: bij een eerste ontmoeting doe ik zelden enige research ter voorbereiding. Ik bestudeer nauwelijks de werken die reeds aan het publieke oog worden gepresenteerd, een schichtige blik erop biedt me slechts een vaag voorgevoel, een onscherp algemeen beeld, maar voor de rest vertrek ik liever van een blanco blad, om de rauwe persoonlijkheid van de kunstenaar te verkennen, los van zijn kunst. Pas na de ontmoeting verdiep ik me erin, om te zien of het personage klopt met de veruitwendiging ervan, waar hij zijn kunst voor nodig heeft, het breekpunt waar het uit ontstaat. Heel vaak is dit een één op één verhouding, vormt de kunst het vloeipapier van de ziel. Zo ook bij Sam Timmerman.

Een blik op de notities die ik tijdens ons gesprek nam biedt misschien al wat verduidelijking voor wat ik bedoel:

Serendipiteit

Je zou een rusteloze ziel kunnen bespeuren, chaotisch en richtingloos. Maar het is slechts een deel van zijn persoon. In ‘het leven’ valt hij weliswaar ten prooi aan een constante instroom aan impulsen allerhande; uit het kleinste voorval spruiten vaak geheel nieuwe inzichten en gedachten, ongenodigd weliswaar, maar zo welkom voor een ontvankelijke geest. Serendipiteit is onmiskenbaar het basismateriaal, de grondstof in het werk van Sam.

Het voedt hem, misschien zelfs letterlijk, wanneer hij dagen- en nachtenlang deze impulsen vertaalt naar een rijkere, subtielere beeldtaal. Hij verteert de impulsen langzaam, minutieus, onderwerpt ze aan een grondige, compromisloze analyse vooraleer hij ze aan het papier toevertrouwt. Dit proces verklaart het narratieve karakter van zijn tekeningen, hoewel hij naar eigen zeggen geen verhaal wil vertellen: ze zijn het resultaat van gecumuleerde gedachten, van vrije associaties en bevindingen die zich in de tijd uitstrekken. Daarom ook de repetitieve beelden, als stills uit een tekenfilm maar, anders dan in een cartoon, zonder lijn, zonder definitieve uitgang of conclusie. Het zijn doelloze sequenties van gedachten, die toevallig vorm hebben gekregen in een complexe tekening.

In zijn noeste arbeid, omsloten door de eenzame, veilige haven van zijn atelier, komen hem talrijke nieuwe gedachten vergezellen, die hij al dan niet op het papier toelaat. Hij stelt zich vragen: of een vliegtuig werd nagebootst naar het model van een vogelvlucht, bijvoorbeeld, maar evengoed waarom het omgekeerde niet zou gelden. In de wereld van verbeelding is logica slechts een randverschijnsel, vaak een schijnvertoning.

Mandala’s van het dagelijkse leven

Het ontdoen van het keurslijf van de logica openbaart een geheel nieuw universum; ongekende goden bepalen er de wet, onmogelijke figuren betrekken er nog onmogelijkere ruimtes, absurde handelingen vormen er een nieuwe wereldorde. Het samenspel van deze elementen biedt een vreemd maar niettemin herkenbaar geheel, als een landschap die je nooit hebt gezien maar toch in je geheugen staat gegrift. Als een universeel beeld dat nog niemand heeft waargenomen, maar iedereen toch in zich draagt.

Sam werkt aan en in ons collectieve onbewuste, wroet er met archetypes en dromen, met een been in het concrete reële, het andere in een tijdelijk maar allesomvattend godenrijk. Zijn tekeningen hebben daardoor veel weg van mandala’s: het zijn beelden van een onafwendbare cyclus van creatie en vernietiging, ingebed in een universele orde, maar via talrijke vertakkingen uitmondend in concrete handelingen. Een cyclus die Sam niet vreemd is. Net als Boeddhistische monniken soms maandenlang een mandala in het zand tekenen om het bij het laatste ritueel helemaal weg te wissen, wist ook Sam vaak zijn ontwerpen om ze te overtekenen met nieuwe inzichten, nieuwe impulsen. Hij waant zich geen schepper, enkel aanschouwer van een geheel dat hem soms te machtig is, maar die hij niettemin in vluchtige, vergankelijke beelden tracht te vatten…

Crisis (38 x 45 cm, inkt en kleurpotlood op papier, 2020)
Contribution for Le Monde Diplomatique (42 x 59,4 cm inkt en kleurpotlood op papier, 2021)
Poster (raw) (50 x 57 cm, inkt en kleurpotlood op papier, 2021)
The Gardeners (72 x 96 cm, inkt op papier, 2022)
2:53 AM (40 x 40 cm, inkt en kleurpotlood op papier, 2020)

VERLENGD TOT 28 AUGUSTUS op locatie Remy-Wezenbeek, Kattendijkdok Westkaai 71. Volg de Facebook-pagina voor meer info!