Rens Cools: kunst als meta-taal, en de podcast als kunstwerk

Posted By Yves Joris

Bij Rens Cools is kunst zelden alleen een voorwerp. Het is een zoektocht, een vraag, een context. Zijn werk begint vaak met wat zich rondom kunst afspeelt: de sokkel, de ruimte, de stilte tussen vragen. Als kunstenaar, performer en podcaster verkent hij de grenzen van kunst en gesprek. Wat maakt een object tot kunst? Hoe beïnvloedt een ruimte de ervaring? En wat gebeurt er als we stilte toelaten in een wereld die snelheid eist? Dit interview biedt een inkijk in zijn praktijk, van de vroege fascinatie voor sokkels tot de intieme kracht van de podcast.

Hoe interview je iemand die gewend is om zelf de vragen te stellen? Het leek me een moeilijke opdracht om aan te beginnen. Gelukkig is Rens niet alleen iemand die anderen graag vragen stelt, maar ook iemand die met passie over zijn kunst en zijn podcasts vertelt. Geen vaste formats voor hem. Een interview is pas voorbij als de laatste vraag gesteld is. En of dat deze na een uur of na twee en een half uur valt, is minder van belang. Het begrip ‘tijdsdruk’ staat niet in het interviewwoordenboek van deze enthousiaste allrounder.

Zijn fascinatie voor kunst begon op een onverwachte plek: de sokkel. Op de middelbare school werkte hij aan een eindproject, waar hij de traditionele functie en betekenis van de sokkel onderzocht. Rens was geïntrigeerd door hoe bijvoorbeeld Auguste Rodin in De Burgers van Calais brak met de conventie door zijn sculpturen op de grond te plaatsen, op gelijke hoogte met de toeschouwer. Deze ogenschijnlijk eenvoudige ingreep veranderde fundamenteel de manier waarop het publiek naar de sculpturen keek en interageerde met de werken.

Zijn leraar zag iets bijzonders in deze aanpak en spoorde hem aan zijn unieke blik verder te ontwikkelen. Deze vroege erkenning dat kunst niet alleen visueel, maar ook een ervaring is, heeft Rens altijd meegenomen. Het werd een rode draad in zijn werk, waar hij voortdurend zoekt naar wat onzichtbaar blijft voor de meeste mensen.

Kunst als ervaring en context

Toen hij begon aan zijn opleiding aan Sint-Lucas Antwerpen, bleek zijn aandacht voor de randen van de kunstwereld allesbehalve gangbaar. Waar medestudenten zich concentreerden op de creatie van objecten of schilderijen, was Rens meer gefascineerd door wat er zich rondom die objecten afspeelde. De plinten, de brandblussers, de muren: voor hem waren dit net zo goed onderdelen van de kunstervaring. Hij vroeg zich af waarom we voor een fysiek, visueel zichtbaar schilderij gaan staan en ervoor kiezen de evenzeer visueel waarneembare ruimte eromheen te negeren.

Deze belangstelling uitte zich in experimenten die soms verrassend, dan weer confronterend waren. Zo ontwierp hij sokkels voor het werk van andere studenten, of stelde hij aan zijn medestudenten voor om kabels van projectoren voor hen weg te werken. Ook werkte hij omgekeerd, zo ging hij valse afvoerbuizen zo dicht als mogelijk tegen anderen hun werk hangen. Een van zijn opvallendste werken uit die tijd was een geprojecteerd zwart vierkant in een hoek van de kamer. Het leek driedimensionaal, alsof er een kubus in de ruimte hing, maar het was niets meer dan een optische illusie. Dit werk knipoogde naar Malevitsj, maar vroeg tegelijkertijd hoe we als kijkers betekenis geven aan wat we zien.

Toch bracht deze focus op reflectie ook uitdagingen met zich mee. Op een bepaald moment voelde Rens zich vastlopen in zijn thematiek. Het leidde tot een radicaal werk, Doing Nothing for 8 Hours Straight, waarin hij simpelweg acht uur lang niets deed. Deze performance ging over onvermogen en stelde de vraag wat kunst is wanneer de kunstenaar niets meer kan maken. Het werk werd op zijn opleiding op gemengde gevoelens ontvangen: sommige docenten zagen het als een gimmick en raadden het hem af dat werk te maken, terwijl een externe jury er de conceptuele kracht van inzag en hem bekroonde met een grote onderscheiding.

Een zoektocht naar nieuwe vormen

Na zijn afstuderen bleef Rens experimenteren met het uitdagen van conventies in de kunstwereld. Hij richtte GALLERY GALLERY op, waar hij performances en tentoonstellingen streamde. Later opende hij een fysieke ruimte in een door hem gaandeweg volledig gerenoveerd magazijn in Borgerhout. Hier gaf hij ideeën de vrije ruimte, los van de noodzaak om fysieke objecten te presenteren.

Een van de meest opmerkelijke tentoonstellingen in deze ruimte was Visitors. Geen traditionele kunstenaars, maar mensen die onbewust iets kunstzinnigs hadden gedaan, kregen hier een podium. Omdat de resultaten van niet-kunstenaars kwamen en een zeer gevatte opmerking over kunst waren, vond hij ze kunstwerken, en heeft hij ze dan ook tot dat niveau verheven.

Zo stelde een theatertechnicus een bingokaart samen met clichés uit amateurtoneel, zoals een gebroken glas op de grond, iemand die heel veel kleren aanheeft of net niets, of roken op het podium. Deze kaart werd vervolgens als een kunstwerk gepresenteerd, waarbij het idee belangrijker was dan de technische uitwerking ervan.

Hoewel dit type experimenten een belangrijk deel van zijn praktijk bleef, begon er zich langzaam een verschuiving af te tekenen. De fysieke beperkingen van een ruimte en de logistieke complexiteit van tentoonstellingen gaven Rens het gevoel dat hij met zijn werk andere wegen moest inslaan.

Kunst in gesprek: van tafel tot podcast

Deze evolutie leidde naar drie invloedrijke projecten die de basis vormden voor zijn huidige praktijk als podcaster: Why We Are Still Painting, Toogpraat en Exponential Growth.

Why We Are Still Painting begon met een eenvoudige maar diepgaande vraag naar de kern van de schilderkunst: Wat is de relevantie van schilderkunst in een wereld die steeds meer door nieuwe media wordt gedomineerd? Tijdens een rondetafelgesprek, professioneel gefilmd en later integraal op YouTube geplaatst, bracht hij vier schilders samen om deze vraag te bespreken. De uitkomst was opvallend – geen eenduidig antwoord. De ambiguïteit gaf het project een intellectuele kracht, terwijl het digitale medium een platform bood dat verder reikte dan de fysieke ruimte van de galerie. Kunst die digitaal voortleeft, kan een publiek bereiken dat anders nooit deelgenoot zou zijn geweest. Een uur in gesprek gaan met schilders over schilderkunst terwijl er geen schilderij zichtbaar was, was ook iets wat hij leuk vond aan dat project.

Toogpraat bouwde verder op dit idee van de kracht van het verhaal. Voor dit project werd een café-setting nagebouwd, tot in de kleinste details, die perfect een nostalgische sfeer opriep. Dit decor diende als achtergrond voor een gesprek met de Nederlandse kunstenaar Loek Grootjans. Deze man, bekend om zijn conceptuele werk, vertelde verhalen die zo levendig waren dat ze de fysieke objecten waaraan ze gekoppeld waren, leken te overtreffen. Een van zijn anekdotes ging over een wandeling in Frankrijk, waarbij hij zich afvroeg waar Vincent van Gogh precies had gestaan tijdens het schilderen. Grootjans liet zelfs verfresten analyseren, wat leidde tot de ontdekking dat deze waarschijnlijk van Van Gogh zelf waren. Deze verhalen, die zich op het grensvlak tussen werkelijkheid en mythe bevonden, benadrukten hoe belangrijk narratieven zijn in de kunst. Het publiek werd meegenomen in een spel van geloof en twijfel, versterkt door een slimme wisselwerking tussen camerastandpunten die de illusie van het café doorbrak. Dit project werd opnieuw professioneel gefilmd en online geplaatst, waardoor het, net als bij het vorige project, een digitaal tweede leven kreeg.

Met het derde project, Exponential Growth, vierde Rens de tiende verjaardag van GALLERY GALLERY en zette daarbij het idee van netwerken centraal. Hij nodigde de 50 kunstenaars waarmee hij in het verleden had gewerkt uit om elk een nieuwe kunstenaar voor te stellen. Hierdoor groeide zijn netwerk in korte tijd van 50 naar 100 kunstenaars, en de tentoonstelling die hieruit voortkwam, illustreerde deze exponentiële groei. Tegelijkertijd markeerde dit project een kantelpunt. De fysieke realiteit van het organiseren van tentoonstellingen – van kunstwerken ophalen en presenteren tot de praktische beperkingen van een ruimte – begon te wringen met de conceptuele kern van zijn werk. Waarom vasthouden aan fysieke ruimtes als het gesprek, het idee, ook digitaal kan plaatsvinden?

Deze drie projecten wijzen op een rode draad: de groeiende erkenning van het potentieel van digitale media. De overstap naar een podcast voelde als een logische volgende stap. Hoewel Rens’ podcasts ook met beeld worden opgenomen, ligt de focus nu op het gesprek zelf, op de concepten en verhalen die worden gedeeld. Het fysieke object is niet langer nodig om de kern van de kunst te vangen; het gesprek zelf is kunst geworden.

Podcasts als nieuwe kunstvorm

Rens’ podcasts combineren de spontaniteit van een gesprek met de reflectieve kracht van kunst. Zijn eerste gast was Rinus Van de Velde, een sterke start die snel werd gevolgd door andere grote namen zoals Luc Tuymans en meest recent Sofie Van de Velde. De gesprekken volgen geen script, maken spontaan ruimte voor stilte en twijfel, wat een intieme en authentieke sfeer creëert.

De podcast bleek echter niet alleen een artistiek project, maar ook een praktische uitdaging. Door middel van crowdfunding en sponsors slaagde Rens erin om de financiële kant te organiseren, terwijl hij ondertussen ook nadenkt over uitbreidingen zoals een abonnementsmodel.

Op 20 december organiseert Rens een live-event in de Blikfabriek in Hoboken om het eenjarig bestaan van zijn podcastreeks te vieren. Wordt dit de start van een jaarlijks festival waarin de podcast een centraal punt vormt voor ontmoetingen tussen kunstenaars, kunstliefhebbers en luisteraars?

Het is duidelijk dat de podcast voor Rens geen eindstation is, maar een vertrekpunt. Hij wil de komende jaren het bereik in Vlaanderen vergroten, eerst in de kunst, en dan ver daarbuiten, en misschien zelfs ooit internationaal opereren. Zijn werk blijft een voortdurende dialoog, niet alleen over kunst, maar ook over hoe we kunst beleven en begrijpen. Door steeds nieuwe media en vormen te omarmen, blijft hij de grenzen van kunst verkennen en uitdagen.

Meer info over het event in de Blikfabriek vind je op deze link.
Beluister of bekijk alle afleveringen op Spotify of YouTube.