Bruno Mertens, de schoonheid van het verval

Posted By Annelies Vanbelle

Spelen zonder grenzen, dat doet Bruno Mertens in zijn atelier. Het is een plek waar hij elke dag weer werkt aan artistieke zelfbevrijding – steeds verder weg van dogma’s en verwachtingen, steeds dichter bij zichzelf, bij wat hem plezier verschaft. Er is geen regel behalve dat de ratio even op sluimerstand mag, en de gevoelsintelligentie mag regeren. Buikgevoel dicteert, tot een logica wordt gevonden in de onlogica, tot een harmonie wordt gevonden in het onevenwicht. Met hout, acrylverf, canvas, plastic en andere afgedankte materialen werkt hij aan een oeuvre dat grillig zijn eigen oprechte weg zoekt.

De aanleg voor kunst draagt Bruno Mertens mee in zijn genen. Zijn moeder is keramiste en schildert op glas, zijn vader leefde zijn creativiteit uit in het meubelmaken. Zelf volgde Bruno een opleiding in keramiek en grafiek. Na een cesuur in zijn artistieke praktijk – het jonge vaderschap en zijn job eisten hem op – is hij sinds een aantal jaar weer toegewijd aan het werk in zijn atelier. Misschien zelfs obsessief mogen we zeggen, want zijn gedachten zijn dag en nacht bevolkt met ideeën voor nieuwe creaties, en elk vrij moment ontsnapt hij om ze te realiseren. Zelfs in de winter trekt hij zich terug in zijn houten werkplaats in de tuin, hij hamert en zaagt zich warm, vergeet de tijd en de vrieskou. Een bepaalde state of mind, een mentale flow, die hem buiten de waan van de dag plaatst.

Gerijpte werken

Aanvankelijk bleef Bruno Mertens nog bij geijkte materialen. Hij maakte etsen waarin hij repetitieve patronen kraste, of herhaalde dit proces van telkens opbouwen en afbreken later ook op pasteuze acrylverf die hij laag na laag aanbracht op canvas. Die limieten wou hij steeds meer overschrijden – het begon met incisies maken in het canvas, zodat de achtergrond zichtbaar werd, het mondde uit in werken waarbij hele stukken doek werden weggesneden, en uiteindelijk ook het houten raamwerk verdween.

En toen kwam een sleutelmoment: wat als hij de hoofdrol toebedeelde aan de houten kaders die achteloos achterbleven? Wat als hij voorbij hun functionaliteit keek? Wat als hij ze verzaagde en weer assembleerde in lagen? Het atelier werd meer dan een decor: een vindplaats voor materialen met een bijzonder patine, met jarenlang bestofte kleuren die je nooit zelf zou kunnen creëren. Elk werk bundelt verschillende tijdsbestekken, soms verspreid over een tiental jaar. Gerijpte werken zijn het, die net als een mens een heel leven achter de rug hebben. Een samenspel van stukken uit een divers verleden, verenigd in het hier en nu.

Blijvend onaf

Het werk van Bruno Mertens ontstaat immers tegen de achtergrond van een geheel andere praktijk: die van psychotherapeut, die zich vooral ontfermt over manke relaties. De brokstukken, de pijn, de schaduwen van mensen – daar situeert zich zijn stokpaardje. De achtergrond, dat wat verborgen blijft, fascineert hem meer dan wat zich afspeelt op het voorplan. De kleine kantjes en barstjes in ons bestaan, het menselijk deficit, het besef dat we in zekere zin blijvend onaf zijn. Met de oppervlakte neemt deze kunstenaar geen genoegen, steevast graaft hij naar een diepere laag.

Dat reflecteert zich in zijn werk, waar het proces zichtbaar mag zijn. We zien de nagels zitten, zien waar brokjes loskwamen door het kloppen, genieten van de geometrische structuur van de houten kaders die komt piepen tussen het amorfe geheel, weten dat elk moment een flinter verf kan vallen. Maar dat is net de charme: de rafelingen en breuklijnen vieren de schoonheid van het verval – zelfs na honderd jaar blijft dit werk nog intact en sprekend, het heeft geen enkele ambitie om afgelijnd en eindig te zijn. Het kan niet kapotgaan, het moet nooit hersteld worden.

Als er één iets kan gezegd worden van het werk van Bruno Mertens, dan is het dat het eerlijk is. Er wordt niets verdoezeld, het mag zo aarzelend en haperend zijn als het wil. Zijn visie over schoonheid is niet zo mainstream, maar dat maakt hem net uniek. Geen pretentie hier, maar een grote liefde voor wat nutteloos, onbenullig, waardeloos lijkt. Door ingenieuze constructies, die niettemin heel intuïtief ontstaan, zorgt hij voor een opwaardering van het geleefde, dat hij meer apprecieert dan het smetteloos glanzende. Elk werk moet eenvoudig tot stand komen: dat is de indicatie dat het goed zit. Een chaotische ordening als het ware, die desalniettemin voelt als de enige ordening die ooit mogelijk was. Het werk van Bruno Mertens is complexloze mentale acrobatie, die zich uit in attractieve vormelijke acrobatieën.

Meer info: https://www.brunomertens.be