Angsten en verlangens in Gallery Black Swan, “Fears & Desires” (The Force of the Subconscious Mind)

Posted By Johan Debruyne

“Volgens Sigmund Freuds topografisch model van de geest vormt het onderbewustzijn, naar analogie met zijn beeld van de ijsberg, het onzichtbare en ook grootste gebied van de geest. Het is een uitgestrekte, mysterieuze en fascinerende wereld die ons in staat stelt – indien we inzicht verwerven in onze angsten en verlangens – om veel van ons gedrag, onze keuzes en onze voorkeuren te begrijpen. Dromen zijn onze toegangspoort naar dat moeilijk toegankelijke onderbewustzijn…”

Dit citaat maakt de eerste helft uit van wat de invitatie tot de huidige tentoonstelling in Gallery “Black Swan” ter lezing meegeeft. De affiche-uitnodiging laat ook enige illustraties zien van de tentoongestelde werken. Angsten en verlangens worden/werden dus in beeld gebracht. Verbeeld. Daarheen, dus, denkend aan mezelf, aan wat voorbij is en nog komen kan, en dus ook mijn innerlijke roerselen enigszins blootgeven (ik wil de lezer en medemens graag helpen): mijn echte angsten beperken zich momenteel tot een 2-tal domeinen (ik heb er enig zicht op verworven) en nachtmerries heb ik nog zelden. Zo kom ik nooit nog te laat op school, maar het gebeurt wel dat ik een deadline niét haal. En dan is het woelen en zweten in bed. En dan zijn er de klassieke buikkrampen, en…

SCHOONSCHIP MAKEN

Mijn verlangens zijn getemperd. Node. Dit zal ongetwijfeld met de leeftijd te maken hebben. Denk ik. Ik zou wél vaker schoonschip moeten maken, vooral met dingen die aan gebeurtenissen refereren. Die herinneringen oproepen die lang niet altijd zo fraai zijn. Dingen waar souvenirs aan vastzitten, zodat pakweg iemand eens zonder al te veel problemen mijn kleine werkkamer kan betreden om die te helpen schoonmaken. Ikzelf zie er geen beginnen aan… Het is een zootje geworden. Ik heb trouwens nog een kamer in het ondertussen wat te grote huis, waar je amper je kont kan keren. Wel, een van de artiesten die ik in de galerie wat beter zal leren kennen, heeft blijkbaar minder last met het opruimen van ballast. Maar wat doet ze dat heerlijk!!! Haar naam is Cheyenne Schiavone. Met humor. Het helpt. Zo te kunnen schilderen ook, uiteraard. Maar “opruimen”… Het blijft door mijn hoofd spoken. Welk ding doet je nu niet nadenken?

In de Brugse galerie Black Swan loopt momenteel dus de tentoonstelling “Fears & Desires” (The Force of the Subconscious Mind). Met deze titel kun je uiteraard vele kanten uit. Wordt ons bestaan niet in hoofdzaak bepaald door angsten en verlangens? Maar ook ik weet: een kind moet een naam hebben. Opvallend ook aan deze expo: het zijn vier vrouwelijke kunstenaars die je zonder schroom meenemen en je een inkijk geven in het diepste van hun zijn. Hebben mannen het daar moeilijker mee of is het louter toeval, dit vrouwelijk kwartet?

PRANGENDE INHOUD EN TECHNISCH MEESTERSCHAP

In Black Swan weet galeriehouder en curator Kristoff Tillieu toch nog altijd te verrassen. Het wordt een beetje zijn handelsmerk dat hij kunstenaars kiest met een groot verbeeldend vermogen en dat hij dat graag gekoppeld ziet aan technisch vernuft, aan vakmanschap. Het is dit keer niet anders.

Wie het mooie huis langs de Lange Rei betreedt wordt al meteen verrast door een soort monumentaal basreliëf, “Luciferian Towers”, van Greet Desal, een kunstenares die al enkele bijna iconische sculpturen heeft gecreëerd, vind ik. Ik denk hierbij aan “United State 1” en “Masters and Servants”. Desal geeft haar fantasieën vorm in een mengsel met klei als basis. Ze doet dit de ene keer op een verrassend eenvoudige en tegelijk complexe manier (want: waarover heeft ze het en hoe slaagt ze erin zaken/lichaamsdelen met elkaar te verenigen, in elkaar te doen overvloeien of verdekt te laten penetreren?); een andere keer vertelt ze een verhaal, zoals in dat ander soort ingenieus gemaakt bas-reliëf en in een werk wat verderop, waar het lijkt of ze zelf toeschouwer is van wat er ooit in haar leven moet zijn gebeurd en een beklijvende invloed op haar moet hebben gehad. “Little Blue Tree” is dan weer een heerlijk en wat “lichter” werk (of heeft ze me op het verkeerde been gezet?) – zoek het boompje (en het konijntje)! Voorts knijpt ze in de stoere arm van een man (haar vader?). Op de wijsvinger prijkt een gouden snor. Alleen, wat is dat “knijpen” Houvast zoeken? Verder laat ze ook een reeks uiterst fijne, kleine tekeningen zien. Tot slot, ik ben een dierenfreak, voel ik dat Greet Desal iets met dieren heeft. Zoekt u het ook maar uit.

Greet Desal, Luciferian Towers | Requiem for a Louse

Voor mij was het werk van Cheynenne Schiavone, een Parisienne (°1988), uiteraard het meest verrassend. Meest enigmatisch misschien. Nog nooit immers iets van deze kunstenares gezien. Het lijkt wel duidelijk dat ze in haar oeuvre, dat bestaat uit doorgaans grote werken (waterverf op papier), afrekent met haar demonen. Onderaan elk werk lees je telkens een reeks zinnen die een en ander onthullen. Dit talig aspect doet wat denken aan het werk van Rinus Van de Velde, die zijn eigen dagboek verbeeldt, maar zijn beelden steevast van enkele cruciale zinnen vergezelt. Heel bijzonder is, naast haar schitterend schilderkundig vermogen, de sfeer waarin haar werk is ondergedompeld. Het lijkt van nu, maar tegelijk van lang geleden. Er zindert in haar werk een bevreemdende sfeer, iets onhebbelijks, iets wat de kijker doorgaans niet vrolijk maakt, zelfs niet wanneer wanneer twee mannen intens aan haar tepels zuigen. “Suite impérial nyx”, heet het werk. Cheyenne, duidelijk een hoofdrol spelend in haar eigen oeuvre, lijkt het zich te laten welgevallen. Het tafereel voert je terug naar een onbestemde tijd en je moet nogal wat symbolen ontrafelen. Goed kijken, dus.

Cheyenne Schiavone, Suite cardinale | House cleaning | Your only friend

Rachel Agnew (°1976), laureate van de Canvas-collectie in 2008 (het blijkt wel van gisteren) en aanwezig op de vernissage, lijkt serieus op de sukkel met haar gezondheid. Ik kan de kunstenares even spreken. Ze geeft toe dat het moeilijk gaat, maar ze is een optimist pur sang. Broos, maar haar grote werken stralen kracht uit. Overmoed? Ook dit kan helpen. Op een al ouder werk danst ze met haar vader, terwijl ze alleen een soort urne in haar armen houdt… Het werk bezorgt me rillingen. Misschien vallen in haar werk angsten en verlangens wel het duidelijkst samen. Knap geschilderd, trouwens.

Een buitenbeen in dit kwartet is de Japanse Kumi Oguro (Japan, 1972), die met foto’s uitpakt. Ze zorgen voor enige “lichtheid” in het geheel, dat behoorlijk zwaar op de hand is en beklijft. Haar foto’s excelleren in eenvoud en een zekere duidelijk: er wordt … gevallen. Er zijn “kleerscheuren”… Alleen de manier waarop de Japanse kunstenares het allemaal registreert en vormgeeft en de middelen waarmee ze het doet, doen je iets sneller aan haar werk voorbijgaan. Misschien laat Kristoff Tillieu iets teveel zien. Ga kijken. Ik hoop dat ik voldoende heb gewaarschuwd. Boeiend, beklijvend en onvoorstelbaar goed gemaakt allemaal.

Kumi Oguro, spawn | stage

“Fears & Desires” (The Force of the Subconscious Mind) in Gallery Black Swan, Lange Rei 24, 8000 Brugge, tot 09.04.2023, elk weekend van 14 tot 18u. Klik hier voor alle info!