Russische kunstenares Vika Bis onthult de ziel in haar rauwe essentie

Posted By Frederic De Meyer

Los van de huidige geopolitieke context heb ik een zwak voor het Russische volk. Toegegeven, ik ken deze overwegend doorheen het werk van de grote Russische schrijvers. Dostojevski, Gogol, Tolstoj of Boulgakov, elk op hun eigen manier beschrijven ze een volk dat zich gedreven door irrationele driften laat meevoeren op de noodwendige stroom van de Hegeliaanse Grote geschiedenis, en kunnen ze meegevoerd door omstandigheden slechts met een kronkelige logica hun daden verantwoorden.

Het is alsof de Romantiek, met haar focus op de autonomie en de wilsbeschikking van het individu, aan haar is voorbijgegaan, zij het niet helemaal: er is wel het besef van het bestaan van zoiets als individuele persoon, maar soms lijkt het of de ervaring ervan ontbreekt. ‘Er moet wel zoiets zijn als een autonoom persoon,’ lijken veel personages uit de Russische literatuur te denken, ‘maar ik weet helemaal niet wat ermee aan te vangen.’ Velen zitten wat gekneld tussen de grote maatschappelijke verschuivingen en hun eigen kleine lotsbestemming, zonder werkelijk in het ene of het andere te passen, laat staan er in op te gaan.

Het is slechts een stelling, geef ik toe. Maar mocht deze kloppen zou dit ongetwijfeld ook in de kunst merkbaar zijn. Jammer genoeg krijgen we slechts heel zelden Russische kunstenaars te zien in onze contreien, al zeker geen hedendaagse. Daar past Verduyn Gallery deze maand een mouw aan, met de expo van de in de stad Elektrostal -je verzint het niet- geboren kunstenares Vika Bis. Een voorbeeld vormt nog geen bewijs, weet ik wel, maar je vindt in haar werk alleszins het beeld terug dat ik hierboven wou schetsen.

Het gros van de werken komt uit de recente reeks ‘Uur van de wolf’, die ze zelf treffend omschrijft (eigen vertaling):

Een tijd die op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden. Het uur waarop je jezelf onder ogen ziet, het uur van herkenning. Het uur waarin je ademt en voelt. Het uur waarin je praktisch leeg raakt, er blijven alleen gedachten en gevoelens over, die worden verzameld in foto’s, herinneringen. Een uur pure leegte en de rest van jezelf. Zonder overdaad. -Vika Bis

Ze schets een beeld van de persoon waarvan alle lagen maatschappelijk vernis zijn weggeschraapt. Wat overblijft is niet zozeer substantie maar schilfers mentaal wrakhout waaruit een gedaante lijkt te willen verschijnen, zonder daar ooit echt in te slagen. Het individu zweeft tussen twee onwezenlijke verschijningsvormen: de maatschappelijk geijkte en de persoonlijk beleefde, zonder ooit tot substantie te vervallen.

Het resterende beeld kan afschrikken. De figuren op haar doeken lijken zielloos, uitgeleefd of ‘ontleefd’. Het sociale contact is herleid tot houterige sociale conventies, en in de beleving van zijn eigen bewustzijn lijkt de mens verloren, onaangepast aan de gedaante in dewelke het zichzelf heeft gedwongen.

Het kan ongemakkelijk aanvoelen, en het is zeker geen hoopvol beeld van de menselijke staat. Maar het is niettemin een exacte weergave van een gevoel en, alles welbeschouwd, is dit waar onze realiteit uit bestaat. De clou zit in de twee laatste woorden van haar eigen omschrijving: ‘zonder overdaad’. Het is alsof Vika ons uitnodigt om los van gevoelens naar ons gevoel te kijken. Een moeilijk oefening weliswaar, onmogelijk misschien. Maar lonend. Eenmaal gestript van de kunstmatige waanbeelden over onszelf komen we tot een beeld van onze meest intieme zelfbeleving. Vluchtig misschien, maar niettemin essentieel.

foto’s ©TheArtCouch

Het werk van Vika Bis is samen met nieuw werk van RUth Devriendt te zien op de expo ‘Between Space and Form: The Dance of Light and Shadow’, van 7 setpember tot 20 oktober bij Verduyn Gallery, Moregem. Klik hier voor alle info.