OEEEEEEUUUUVVRE ! Peter Morrens geeft ons een stukje menselijkheid terug

Posted By Frederic De Meyer

Het stukje reptielenbrein dat ons nog overblijft is gebrand op voorspelbaarheid. Het komt pas werkelijk in actie als reactie op onvoorziene omstandigheden, al is dit instinctmatige reactievermogen in de loop van miljoenen jaren evolutie niet meteen een feilloos instrument gebleken. Het laagje zoogdierenbrein dat er bovenop is gegroeid, gehuld in de dikke kwab mensenbrein, wat we al te graag maar klaarblijkelijk verkeerdelijk ‘verstand’ zijn gaan noemen, heeft ons geleerd geduldig toekomstige mogelijkheden in te schatten en te analyseren, opties te overwegen en zorgvuldig te plannen in anticipatie op veranderende omgevingsfactoren. Dit heeft zo zijn voordelen, al is het ook niet feilloos.

Ik moest hieraan denken wanneer Peter Morrens op het einde van het interview naar aanleiding van zijn expo in Breda vorig jaar vertelt dat hij zijn ‘ingrepen’ op verschillende niveaus wil laten spelen. Verrassen is verstoren. Het brein activeren. Het verplichten om een niveautje hoger te schakelen en, wanneer het er geen oplossing vindt voor het raadsel dat het wordt voorgeschoteld, hulpeloos en verward tussen de verschillende hersendelen te schakelen, zo niet ze allemaal tegelijk trachten te activeren. Tenminste, zo beeld ik het mij in.

Twijfel zaaien. Het is een geopolitiek spelletje, maar evengoed op individueel niveau een manier om de mens uit evenwicht te brengen, het verstand, of wat ervoor doorgaat, te ontwrichten. Heeft dit dan voordelen? Wellicht wel. Al zeker in tijden waar onze hersenen worden afgestompt door een teveel aan van alles, de bedrieglijk zachte bedwelming van de relatieve luxe net als het uitbesteden van het denken zelf aan mensvreemde technologieën die ons onder het mom van vooruitgang door megalomane techgiganten worden opgelegd, kan het als een manier gezien worden om onze hersenen te gebruiken voor waar ze voor gegroeid zijn. De comfortabele voorspelbaarheid heeft als voordeel dat het zo’n derde van de energie die onze hersenen opeisen bespaart, maar tegelijk ontwapent het ons om de latente dreigingen om ons heen het hoofd te bieden. Elk voordeel heb zijn nadeel.

Kunst, voor zover het een nut dient te hebben, om een postmodern vies woordje te gebruiken, biedt alleszins het voordeel om de alertheid voor het onverwachte te trainen, om tegen de krachten van het ontwrichtende als eenheid stand te houden.

Dit is misschien wat Morrens bedoelt wanneer hij stelt op verschillende niveaus te willen interveniëren. Elk werk is weliswaar ontwrichtend in die zin, gezien het onze verwachtingen over- of, soms, ontstijgt. Maar het is pas bij het veelvuldig herhalen van dit mechanisme, bijvoorbeeld in een expo, en meer nog in een expo waarin zijn werk vermengd wordt met een klassiekere -lees: meer voorspelbare- kunstuiting, zoals in dit geval de vaste collectie uit het M Museum in Leuven, dat deze impact zich volledig laat voelen. Het effect kan complex lijken, maar er is niets natuurlijker voor de mens dan ons alert te houden en een schijn van eenheid te bewaren in een chaotische en per definitie onbegrijpelijke omgeving. Door deze expliciet in beeld te brengen, er de kijker in onder te dompelen, schetst Morrens misschien juist een correcter beeld van de menselijke eigenheid. Een vreemde redenering misschien, voor wie het gevolgd heeft, maar uiteindelijk zou het de onweerstaanbare charme verklaren die van zijn kunst uitgaat…

Ook in de expo in het M Museum speelt hij met de gelaagdheid. De titel alleen al, die wat mij betreft meteen associaties oproept met de manier waarop foorkramers op een zondagochtend klanten trachten te lokken, wat vreemd genoeg moet werken gezien ze het al eeuwenlang op deze manier doen, is op zijn minst onverwacht in de voor de rest serieuze en formele context van een museum.

De expo oeeeeeeuuuuvvre verzamelt werk van de afgelopen 35 jaar, waarin Morrens zijn eigen oeuvre in relatie brengt -om het smakeloze woordje ‘dialoog’ maar niet te gebruiken- met de collectie van het museum. Ook hier de ontwrichtende oefening om te schipperen tussen het verwachte en het onverwachte en het brein te trainen om een zweem van coherentie in de dynamiek tussen beide te herkennen. Het vergt werk en -dus- energie van de kijker, maar het loont: het houdt ons alert voor de werkelijkheid die achter de façade van de kunst schuilt. Het is per slot van rekening wat ons tot mens maakt, of tenminste: dat waarvoor we hersenen hebben.

‘Richtingen’, Peter Morrens, 2020, Collectie Vlaamse Gemeenschap bij M Leuven, foto: We Document Art, courtesy Kristof De Clercq Gallery
‘Fotografie’, Peter Morrens, 2019, foto: We Document Art, courtesy Kristof De Clercq Gallery
‘We zullen misschien een werk kopen na uw dood (Point Blank press No10)’, Peter Morrens, s.d. foto: de kunstenaar, courtesy Kristof De Clercq Gallery

De expo oeeeeeeuuuuvvre van Peter Morrens loop nog tot 2 maart 2025 bij M Museum in Leuven. Klik hier voor alle info! Wel je je grondig voorbereiden op je bezoek, bekijk dan zeker deze twee korte reportages over vorige tentoonstellingen bij Solo Club en De Warande.