‘Niet poneren maar mediëren’: de sprekende hybride creaties van Eva Pannecoucke

Posted By Frederic De Meyer and Annelies Vanbelle

In TheArtCouch magazine selecteren we voor elke editie een coup de coeur, een kunstenaar die ons speciaal is opgevallen en ons op een specifieke manier wist te boeien. na ons bezoek bespreken we ons gevoel met deze kunstenaar en gaan we op zoek naar de kern van zijn of haar boodschap. Voor de editie van juni viel ons oog op de textielkunstenares Eva Pannecoucke.

Textielkunst is nu niet meteen ons dada. Een kunstenares als Eva Pannecoucke bezoeken, die enkel met textiel werkt, is dus zoeken naar een geheel nieuwe taal en benadering, en ook weer niet. In wezen is misschien elk creatieproces gelijkaardig, hoe divers de materialen ook zijn. We ontmoeten haar in haar ruime woning en tuin, inclusief industriële achterbouw waar het atelier en tentoonstellingsruimte binnenkort zullen worden ondergebracht. Een site die indruk maakt, die steeds in beweging is. “Ik hou van zaken die voortdurend in beweging zijn”, zegt Eva. Hier wordt het onaffe gevierd, in leven en in werk. Dialoog over een boeiend bezoek en intrigerend werk.

AV: Ik merk dat het tegenwoordig bij mij nogal zwart-wit is, wat betreft de ervaring van kunst. Ofwel voel ik meteen een ‘full yes’, ofwel raakt het mij niet tot minder, en blijft dat ook zo. Bij Eva voelde ik meteen een overtuigde ‘ja!’. Hoe komt dat dan? Ik vermoed omdat haar werk authenticiteit ademt. Het is een kunstenaar die niet op zoek is naar aandacht en erkenning (of toch niet in eerste instantie), maar die een toegewijde dialoog aangaat met haar werk. Die gerust maanden geïsoleerd kan wroeten — in haar geval naaien, kneden, boetseren, … — en die de grootste voldoening vindt in dat intensieve, intieme proces met de materialen. Dat voel je, en dat raakt me. Hoe was dat voor jou? Ook een coup de coeur?

FDM: Zeker wel, al kan ik net als jij niet meteen duiden waarom. Misschien ligt dit wel in de ogenschijnlijke eenvoud van de werken, die niettemin het gevolg zijn van een lang en moeizaam traject. Ze zijn het resultaat van lang denken en veel experimenteren, maar vinden meer en meer een natuurlijk rustpunt, als zouden ze ergens zijn toegekomen zonder precies te weten wat de bestemming was. Het is dan ook een boeiende wisselwerking tussen kunstenaar en materie, waarbij ze meer en meer de materie laat zijn wat ze is, in plaats van ze per se naar haar hand te willen zetten. Ze intervenieert wel, als kunstenaar, maar verandert bijna niets of voegt niets toe. Ze herschikt en verbindt, maar het is alsof deze praktijk zich rustig en respectvol naast het reeds bestaande komt leggen. In die zin brengt het werk van Eva me een zekere rust. Voel jij dat ook zo aan?

AV: Ja, het brengt mij ook rust en zelfs een gevoel van veiligheid, om in de nabijheid van die werken te zijn. Misschien komt dat door hun aaibaarheid, hun semi-dierlijke, hybride karakter. Ze zijn immers gemaakt met schapenwol, haar van kameel of jakhals, enzovoort. Soms hebben ze ook een plantaardige oorsprong, zoals vlas. De natuur zo dichtbij voelen, zorgt wellicht deels voor dat rustgevende gevoel. Wat ook gepaard gaat met de energie die ze erin stopt, door enorm traag te werken. Het is slow art. Kijk maar eens naar het werk met de duizenden nietjes, of de werken waarin ze eerst dagenlang ontelbare minuscule gaatjes maakt om er daarna wol of dergelijke in te verwerken, als een soort van schildervegen. In die zin zou ik niet zeggen dat haar werk het resultaat is van ‘lang denken’, eerder van lang en subtiel ‘voelen’. Het is een zeer intuïtieve, ambachtelijke werkwijze, geen cerebrale, conceptuele activiteit. Het ontstaat van binnenuit, tijdens de scheppende handeling zelf. Ze stelt zich ‘luisterend’ op, niet sturend of dwingend. Ze domineert of poneert niet maar medieert. Het is een collage die het eigen gevoel volgt, even vanzelfsprekend en argeloos als de flux van het leven.

FDM: Mooi hoe je het formuleert. We hebben als maatschappij inderdaad te weinig aandacht voor die intuïtieve, gevoelsmatige wereld die evengoed deel uitmaakt van onze beleving van de ‘realiteit’. Het is wellicht precies dit wat me fascineert in kunst, al vind je dit uitgangspunt niet bij alle vormen van kunst of bij alle kunstenaars. Ik voel me duidelijk meer aangetrokken door deze die net op de rand vertoeven tussen het bewuste handelen en de onbewuste impulsen, op het raakvlak waar volgens Jung de ziel huist. In het werk van Eva vind ik dit op verschillende manieren terug. Bijvoorbeeld in het feit waarop ze lappen stof op een ruwe, nagenoeg primitieve manier aan elkaar weeft. Ik zie het graag als een oerinstinct; terug naar de bron, naar de primaire kennis en vaardigheden van onze voorouders die zijn blijven voorsluimeren in ons collectief onbewuste. In deze zin weeft ze verschillende tijdsbrokken aan elkaar in haar kunst, alsof tijd niet noodzakelijk lineair verloopt. Maar misschien slaat mijn verbeelding wat op hol in deze interpretatie.

AV: Is het niet een van de bedoelingen van kunst dat je verbeelding erbij op hol slaat? (lacht) Wat ik fijn vind, is de evolutie die heden in haar werk te bemerken valt. In de zin dat de lappen stof niet meer mooi op elkaar moeten aansluiten, maar dat er spaties mogen ontstaan. Doorkijkjes die de werken verbinden met de ruimte, waardoor ze nog meer dat karakter van tastbaar membraan krijgen. Er is geen voor- en achterkant meer, je kunt er zo omheen lopen. Het daglicht en mogelijke luchtverplaatsingen zorgen dat de werken een levendig karakter krijgen, met een variabel uitzicht, een dynamische afwisseling tussen denser en transparanter. Ik voel overigens dat Eva een kunstenaar is die nog veel zal groeien, die nog maar aan het begin van een veelbelovend traject staat.

FDM: Inderdaad! Op die tweemaal dat bij haar op bezoek ging heeft ze al een hele weg afgelegd. Je ziet het niet meteen, het gebeurt heel subtiel. Wellicht komt dit door de vreemde combinatie in haar werk: enerzijds werkt ze heel intuïtief, anderzijds is het het resultaat van een intens denkproces over haar werk, dat voortdurend wordt gevoed door impulsen uit de buitenwereld en haar honger naar kennis en inzicht. Beide processen lijken in haar werk een evenwicht te vinden, al is het daarom niet noodzakelijk een eindpunt: ook het evenwichtspunt verlegt zich, zij het bijna onmerkbaar voor wie haar werk en haar denkproces niet van nabij opvolgt. Hoewel, ook wanneer je dit niet doet kan je je gewoon laten overspoelen door de emoties die haar werk oproept. Ik vind dit alleszins razend boeiend.

AV: Voor mij is het geen werk dat ‘emoties’ oproept, laat staan dat ze me ‘overspoelen’. Daarvoor is het te ingetogen, te neutraal-ontvankelijk, te rustgevend, zoals we hierboven al schreven. De universele, tijdloze dimensie ervan overstijgt meteen het anekdotische, mogelijk emotionele niveau. Ik ben nu wel benieuwd naar de overweldigende emoties die jij hierbij wél ervoer!

Daarnaast heb ik net het idee dat Eva zich zoveel mogelijk afsluit van impulsen uit de buitenwereld, net om het werk uit haar eigen, zuivere kern te laten ontstaan. Daarin verschillen we dus van visie. Ze richt zich misschien wel naar inspiratiebronnen, maar die worden heel zorgvuldig gekozen, in alle intimiteit, zoals etnische kunst of objecten. Ik zie hier wel een link met het feit dat Eva’s werk wel eens ‘nomadisch’ werd genoemd. Niet omdat ze zelf rondreist, gulzig naar nieuwe impulsen, maar precies omdat ze haar innerlijke, creatieve reis op heel intuïtieve, contemplatieve manier aflegt, en slechts binnenlaat wat echt resoneert met haar missie als kunstenaar. Het zijn geen rationele overwegingen, het is meer een ‘zijnskwestie’, een haast taalloze uitwisseling met iets groters, een openheid die spreekt, iets onnoembaars wat zelfs het (vast)grijpen en begrijpen van deze individuele kunstenaar overstijgt. En daarvoor heeft ze vooral stilte nodig, en isolement.

Het is in die stilte dat haar werk de meest zuivere zijnsvorm vindt.