Middernacht in een perfecte illusie, de vervreemde schoonheid van Michiel Deneckere

Posted By Yves Joris

De wereld aan de rand van de nacht. Een uur waarin tijd zich lijkt uit te rekken en de realiteit vervaagt. Dit is het universum van Midnight in a perfect world, de nieuwste tentoonstelling van Michiel Deneckere bij ( s o o n ) Gallery in Antwerpen. Geïnspireerd door het iconische nummer van DJ Shadow, roept de expo niet alleen een melancholische sfeer op, maar stelt ze de toeschouwer ook voor vragen die ver voorbij het tastbare reiken.

Midnight in a perfect world

Een poëtisch vervreemde stad

Vanaf het eerste moment dat je de werken van Michiel Deneckere bekijkt, word je ondergedompeld in een wereld die zowel vertrouwd als ongrijpbaar is. Gebaseerd op de architecturale structuren van Gent, de stad die hem voedt en vormgeeft, toont hij geen letterlijke weergave, maar eerder een stilistische en vervormde visie. Zoals Léon Spilliaert en Giorgio de Chirico voor hem deden, gebruikt Deneckere het stadslandschap als decor, een toneel waar anonieme figuren hun weg zoeken. De stad is hier geen levendige plek vol activiteit, maar een lege, bijna desolate ruimte, waarin de contouren van façades doen denken aan filmdecors.

Deneckeres figuren lijken niet zozeer inwoners van deze stad, maar eerder acteurs in een groter geheel, ontdaan van enige concrete identiteit. Ze balanceren op de grens van anonimiteit, maar behouden toch hun mysterie. Vrienden, familie en kennissen verschijnen in zijn schilderijen, maar hun verhalen blijven verborgen, enkel gesuggereerd. Dit spel met onthulling en verhulling is typerend voor zijn werk, en net deze spanning maakt het intrigerend. De titels van zijn schilderijen, zoals Midnight in a Perfect World en De wachter (stadssymfonie) suggereren verhalen zonder ze expliciet te maken. Het is aan de kijker om de losse eindjes samen te knopen en zijn eigen interpretatie te geven.

Jongleur (Entertainment)

Licht en schaduw: een dialoog in verf

In zijn schilderijen speelt licht een cruciale rol. Geïnspireerd door Caravaggio, combineert Deneckere diepe schaduwen met felle lichtaccenten, die niet alleen de vormen van zijn figuren benadrukken, maar ook de sfeer van mysterie versterken. Dit gebruik van chiaroscuro geeft zijn werk een filmisch karakter. Net als in een zorgvuldig gecomponeerde filmopname worden zijn scènes belicht alsof er elk moment een nieuwe ontwikkeling plaats kan vinden. De wereld lijkt in afwachting, gevangen in een tijdloos moment van anticipatie.

Deze filmische invloed is duidelijk merkbaar in zijn schilderstijl. Deneckere werkt met close-ups en uitsneden, alsof je door een camera naar een fragment van de realiteit kijkt, terwijl het grotere geheel net buiten je gezichtsveld ligt. Deze techniek, vergelijkbaar met het werk van regisseurs zoals David Lynch en Chantal Akerman, versterkt de vervreemdende sfeer van zijn werken. Het gevoel dat er altijd meer aan de hand is dan wat je ziet, hangt voortdurend in de lucht.

Middernacht en de vervorming van de tijd

Het thema van de nacht speelt een belangrijke rol in deze tentoonstelling. De duisternis zorgt ervoor dat de tijd zijn grip verliest. Zoals Deneckere zelf opmerkt, wordt de nacht een soort tijdsvacuüm waarin uren zich vermengen en het onderscheid tussen heden en verleden vervaagt. In zijn schilderijen wordt deze opschorting van tijd visueel vertaald door de vervreemde lichtval en de desolate, leeggeblazen straten. Het is een wereld waarin de tijd lijkt stil te staan, maar waarin tegelijkertijd een onmiskenbare spanning voelbaar is.

De stad Gent, zoals afgebeeld in zijn werken, is herkenbaar maar ontheemd. Dit gevoel van ontheemding, zowel van de stad als van de tijd, versterkt de filmische kwaliteit van de schilderijen. Deneckere creëert een wereld die functioneert als een spiegel van onze eigen realiteit, maar waarin de randen net iets minder scherp zijn. Zijn schilderijen lijken te suggereren dat, hoe vertrouwd een omgeving ook mag lijken, er altijd een duistere onderstroom is, een gevoel van vervreemding dat onder het oppervlak borrelt.

achtervolgingsscène

De invloed van Caravaggio en het leven van alledag

De invloed van Caravaggio loopt als een rode draad door Deneckeres oeuvre. Net als de Italiaanse meester schildert hij figuren uit zijn omgeving en plaatst hij hen in geconstrueerde werelden vol spanning. Waar Caravaggio religieuze thema’s gebruikte als kapstok voor zijn verhalen, focust Deneckere zich op de alledaagse realiteit van zijn generatie. Toch is er altijd meer aan de hand. De jeugd die hij portretteert, lijkt op het eerste gezicht doelloos, verloren in hun eigen gedachten, maar bij nader inzien dragen ze de last van existentiële vragen. Hun zoekende blikken reflecteren de onzekerheid van hun tijd, en zoals bij Caravaggio lijken ze op het punt te staan een belangrijke gebeurtenis mee te maken, hoewel het nooit duidelijk is wat dat precies zal zijn.

Een persoonlijke noot die verborgen blijft

Hoewel zijn werk overduidelijk autobiografische elementen bevat, blijven deze subtiel en bijna verborgen. De karakters die hij schildert, vrienden en kennissen, dragen sporen van zijn eigen leven, maar de toeschouwer krijgt slechts een glimp te zien. Net als bij de werken van Caravaggio, waar de religieuze boodschap soms naar de achtergrond verdwijnt om plaats te maken voor de rauwe menselijkheid van de afgebeelde figuren, zo blijft ook bij Deneckere het persoonlijke verhaal verborgen achter de façade van de schilderkunstige perfectie.

Zijn werken brengen een gevoel van vervreemding teweeg, maar tegelijkertijd is er een zekere tederheid aanwezig in de manier waarop hij zijn figuren portretteert. Ze bevinden zich in een gecreëerde realiteit, los van de gewone wereld, en het lijkt alsof ze zich bewust zijn van hun eigen bestaan als kunstmatige constructies. Deze bewustwording draagt bij aan de melancholie die in elk werk aanwezig is, een gevoel dat wordt versterkt door de nachtelijke setting.

De architect

Conclusie: De illusie van perfectie

Midnight in a perfect world nodigt ons uit om na te denken over de dunne lijn tussen realiteit en illusie. Door zijn speelse gebruik van licht, architectuur en filmische technieken, creëert Michiel Deneckere een wereld die even mysterieus als herkenbaar is. Hij neemt ons mee naar een stad die we denken te kennen, maar die net ongrijpbaar genoeg blijft om ons aan het denken te zetten over de manier waarop we de wereld om ons heen waarnemen.

In deze tentoonstelling houdt hij ons een spiegel voor: de zoektocht naar perfectie is gedoemd te mislukken, maar het is precies in de imperfectie dat we schoonheid vinden. Het is middernacht in een perfecte wereld, en het licht van de straatlantaarns onthult net genoeg om ons nieuwsgierig te maken, maar laat ons altijd in het donker tasten.

Midnight in a perfect world is te zien in ( s o o n ) Gallery, Antwerpen, van 28 september tot 10 november 2024.