Joël Peter Witkin kiest het ruime sop… nog tot 26 maart te zien bij Galerie Papillon

Posted By Bram Kaarters

Wie dezer dagen in Oostende gaat uitwaaien, kan van het zilte nat genieten op een heel aparte manier: door de ogen van één van ‘s werelds boeiendste fotografen. Galerie Papillon presenteert in samenwerking met Galerie Baudoin Lebon (Parijs) in avant-première van de Fotobiënnale Oostende 2023 een selectie van 8 werken van Joel Peter Witkin. Deze bestrijken een periode van 30 jaar uit oeuvre van de kunstenaar, en hebben één thema gemeen: de zee.

Grensverleggend

Het werk van Witkin, in 1939 geboren in Brooklyn (NY) uit een katholieke moeder van Italiaanse komaf en een joodse vader, is grensverleggend om meerdere redenen.

Vooreerst gaat hij niet zomaar à la Cartier-Bresson op jacht naar het juiste plaatje op het juiste moment op de juiste plek. Hij ensceneert complexe taferelen (van stillevens tot heuse tableaux-vivants), waarbij hij ter voorbereiding uitgebreid schetsen en proefshoots doet. Dat proces werd recent uitgebreid toegelicht werd in de tentoonstelling The Untold Life of the Photograph in Galerie Baudoin Lebon Parijs (2022).

Daarbij heeft Witkin zich een wereld vol referenties naar kunst (van Giotto tot Picasso) en religie eigen gemaakt, en een geheel eigen mythologie, ja zelfs een geheel eigen universum gecreëerd, dat bovenal door een grote hang naar surrealisme wordt gekenmerkt.

Vervolgens overstijgt hij de technische beperkingen van de analoge fotografie, op het negatief te schilderen of te krassen, afdrukken te verwerken in collages en/of ze in te kleuren, van een matte waslaag te voorzien… Daarbij gaat hij heel intuïtief en hands-on te werk met technieken die gebaseerd zijn op de 19de-eeuwse werkwijzen om foto’s af te drukken.

Still Life | The Kiss © Joel Peter Witkin Galerie Baudoin Lebon

Controverse

Weten de films van David Lynch al eens een zeker onbehagen bij jou op te roepen? Witkin duikt met kop en schouders onder in dezelfde diepgewortelde angsten en demonische krachten die in het werk van Jeroen Bosch en Francisco Goya aan de oppervlakte komen. Ook in de keuze van zijn onderwerpen en modellen verlegde Witkin grenzen. Werd hij ertoe aangezet door zijn identieke tweelingbroer, de schilder Jerome, op wiens vraag hij al heel vroeg foto’s maakte van “freaks” op Coney Island? Focuste hij zich op deze “aanstootgevende” modellen om de schaduw van zijn al snel bekendere broer af te werpen?

De kunstenaar zegt zelf beïnvloed te zijn door familieperikelen en jeugdervaringen – religieuze meningsverschillen tussen zijn katholiek / joodse ouders, de afwezigheid van zijn aan lager wal geraakte vroeg gestorven vader, een auto-ongeluk waarbij het hoofd van een meisje tot voor zijn voeten rolde… Joel Peter Witkins’ oeuvre is zeker niet zonder controverse. Sommigen beschouwen het als moedwillig choquerend en exploiterend. “De meeste mensen die naar mijn werk kijken gaan ervan uit dat ik een vreselijk, duister persoon ben, en er is een deel van mij dat gefascineerd is door vormen van dood en horror. Maar ik zie geen kwaad in mezelf. Ik zie verwarring en duisternis,” zegt Witkin. Op het eerste zicht wordt zijn werk inderdaad gekenmerkt door een hang naar het makabere en groteske, maar wie beter toekijkt ontdekt dat zijn fascinatie voor lijken, dwergen, transseksuelen, hermafrodieten en fysiek misvormde mensen zich (zeker in zijn latere werk) vertaalt in een zoektocht naar transcendentie, naar verlossing.

“Ik wil leven in een tijdperk dat dezelfde schoonheid ziet in een bloem en in het afgehakte ledemaat van een mens,” zegt hij als toelichting op de grondgedachte achter zijn werk. Over waarom de fysiek misvormden centraal staan in zijn kunst, zegt hij: “Ik heb me altijd aangetrokken gevoeld tot dingen die als lelijk of taboe worden beschouwd. Ik wil niet leven met het gevoel dat ik niet met iemand kan communiceren, want in alles zit een vorm van schoonheid.”

Anna Akhmatova | Still Life © Joel Peter Witkin Galerie Baudoin Lebon

Vlot

Eén van de hoogtepunten uit de Oostendse tentoonstelling is The Raft of George W. Bush, onmiskenbaar geïnspireerd op het schilderij Het vlot van Médusa van Géricault, maar zeer consistent geactualiseerd naar de VSA van omtrent de millenniumwisseling: de president staart op zijn vlot met een lege blik achteruit vanonder een imposante kroon, verlicht met gloeilampen, omringd door zijn ministers: Colin Powell, Dick Cheney, Condoleeza Rice en zelfs zijn moeder Barbara… Voorop het vlot zwaait een engel met een groot bot dat verwijst naar hun kannibalistisch kapitalisme, “dat knekelhuis van onze sombere sociale vooruitgang,” zoals Witkin verklaarde.

Bekendheid

Er is geen gebrek aan belangstelling voor het werk van deze volstrekt unieke artiest. Hij stelde tentoon van Santiago de Chile tot Tokyo, om de Verenigde Staten en Europa niet te vergeten. Zijn werken behoren tot de collecties van het Museum of Modern Art (MoMA) (VS), het Centre Pompidou (FR), het Whitney Museum of American Art (VS), Castello di Rivoli (IT), Museo Reina Sofia (SP),… In België wijdde het fotomuseum van Charleroi in 2021 nog een overzichtstentoonstelling aan Witkin, in 2022 stelde hij een werk tentoon in het Louvre in Parijs, in de herfst van 2023 is het de beurt aan Oostende. Wie zich meer wil verdiepen in deze fascinerende figuur, kan zich verblijden met de documentaire Joel-Peter Witkin: An Objective Eye van Thomas Marino (2011), en met Witkin & Witkin door Trisha Ziff (2017). In die laatste film wordt de relatie tussen Joel Peter en zijn identieke tweelingbroer, de schilder Jerome, uitgediept.

ON THE BORDER, tentoonstelling tot 26 maart 2023 in Galerie Papillon, Madridstraat 2 Oostende, iedere vrijdag – zondag van 14 tot 18u. In samenwerking met Galerie Baudoin Lebon (Parijs)
Op zaterdag 11 maart om 16u zal galerist Baudoin Lebon aanwezig zijn in de galerie voor een gesprek over het werk van Joel Peter Witkin. Klik hier voor alle info!