In Otegem wil je het “Voorbijtrekkend landschap” graag (meer dan een wijle) vasthouden

ACTUELE BEELDENDE KUNST MET DE NATUUR ALS INSPIRATIEBRON

*Ik probeer nog wat in “De jaren” (Annie Ernaux) te lezen. De televisie staat aan, maar de klank is lang gesmoord. Het wordt donker en eindelijk wat koeler. Af en toe kijk ik op. “De Afspraak” (tv één)… Toch even luisteren wat die BV over walvissen zegt. Straks, lees ik in een strook rechtsboven op het scherm, gaat het over Cassius Clay. Ik stond ooit ’s nachts op om dat wonder te zien boksen. The Art of Selfdefence. Maar nu laat ik ook de televisie uitdoven. Het vliegraam verwelkomt wat friste en enkele vogels laten zich op dit late uur (in mijn kleine stadstuin) nog horen: heerlijk!

Ik geef toe dat ik al eens durf te mekkeren wanneer het thema “actuele beeldende kunst” aan mijn geboortestad Brugge wordt gekoppeld. Uit lectuur van het boek “Omtrent Brugge”, waarin essays zijn gebundeld, neergepend door in de kunstwereld gepokt en gemazelde pennenridders, bleek (rond 2002) dat precies déze tak van kunsten in de stad Brugge al tijden stiefmoederlijk bedeeld was geworden en dat een inhaalbeweging zich opdrong.

De auteurs waren op uitnodiging van de stedelijke overheid een ferme wijle in de aloude stede te gast en zouden er zich verdiepen in de gemeenschap die in het jaar 2002 Europa’s culturele hoofdstad zou zijn. Er is sindsdien eigenlijk bitter weinig veranderd in dat domein van de kunsten. Althans zeker niet op structureel vlak.

TWEE GALERIES

Gisteren nog was ik te gast in het atelier van een gerenommeerd Brugs kunstschilder, die me op zeker ogenblik met een begrijpelijk dedain de vraag stelde waar je in Brugge vandaag eigenlijk nog “behoorlijk” kan tentoonstellen. Na enig denkwerk schoten de namen van… twee galeries mij te binnen. Beide brengen ze samen jaarlijks een viertal kwalitatieve en niet puur-commerciële tentoonstellingen. Voorts pakt Musea Brugge af en toe verrassend uit en zijn er nog wel wat losse initiatieven. Gelukkig is er ook nog ene Jan Verhaeghe (actief in het Brugse cultuurcentrum) die meer dan zijn stinkende best doet om vooral jonge beeldende kunstenaars een forum te bieden.

Ik volg de actuele beeldende kunst nu al zo’n vier decennia op de voet (voor zover die me kan dragen) en ik heb er me bij neergelegd dat ik vaker dan me lief is de trein op moet of de auto van stal moet halen om aan mijn trekken te komen. Het is nog jaren wachten op een werkende Brugse kunsthal BRUSK (nu in aanbouw) en afwachten of er dan zal worden gedaan wat is beloofd.

OTEGEM

Ik mocht onlangs constateren hoe het werk van Bruggeling Jan De Vliegher het Museum van… Deinze en de Leiestreek als het ware optilt met een grandioze overzichtstentoonstelling. Maar niet te veel klagen, man: je woont in een ontiegelijk klein land met ontzettend veel steengoede beeldende kunstenaars.

Het was de eerste dag van wat een hittegolf zou gaan worden en ik nam de auto. Nog maar eens. Niet om naar pakweg Watou (“Hilde Vandaele Gallery”, gerund door een Brugse notabene!) of Veurne (“Emergent”) te rijden, maar naar Otegem of all places. Daar bevindt zich “Egelantier”, een tot de verbeelding sprekende locatie: een groot en stevig moedergebouw en een gerestaureerd oud weefatelier, omringd door hoogst aanstekelijk groen en een plas, het levenswerk én de speeltuin van Jos Pannecoucke en Ann Desmet. De man ademt natuur als het ware en Ann zegt het vooral met bloemen. Er is doorgaans al heel veel moois te zien en te ervaren en nu nodigden ze onlangs nog eens een elftal beeldende kunstenaars uit om te midden van dat unieke aanbod recent werk te tonen of te integreren. Ik zou ze alle 11 gewoon moeten opsommen zonder uit te weiden en zonder adjectieven te gebruiken (het zou eentonig kunnen worden), want wat ze zonder uitzondering laten zien is intrigerend en verrijkend!

Maen Florin, Jean Marie Bytebier, Stief DeSmet, Trees De Mits | courtesy Egelantier

MATTERHORN

Van de meeste genodigde kunstenaars, die zich allemaal al altijd door de natuur hebben laten inspireren, had ik uiteraard eerder al werk gezien. Moet ik bijvoorbeeld de geschilderde landschappen van Jean-Marie Bytebier alsnog lof toezwaaien? Ik reed er destijds voor naar le Mac’s in Henegouwen. Bytebier krijgt in het gerestaureerde weefatelier als het ware een solotentoonstelling binnen het geheel dat “Voorbijtrekkend landschap” heet. Hij laat er onder meer verrassende werkjes op postzegelformaat bewonderen en de wind mag er spelen met een linnen gordijn waarop een subtiele print van blauwe hemel en wolken, getekend Jean-Marie Bytebier. Aan de voet van al dat moois kijk je naar zijn film over de Matterhorn gletsjer.

Maen Florin integreert er haar kleurrijke bomen, maar struinend ontdek je her en der (ook buiten) ouder werk van de kunstenares. Ze lijkt hier wel thuis. Wat een heerlijk weerzien!

Trees De Mits toont – op twee plaatsen – een aanstekelijke reeks foto’s, in Japan genomen. Wij volgen haar al van toen ze zich onderscheidde met creaties waarin klei en porselein de cruciale elementen waren. Het werk dat ze de laatste jaren maakt is bijzonder gevarieerd en ik weet dat ze een ferme voorliefde koestert voor de kleur rood.

Stief Desmet vertedert me (dierenfreak) dan weer met een tweetal uiltjes, maar opvallend en nieuw is zijn bijzondere wegwijzer (“Lieu magique”) uit in brons gegoten boomtakken die hij in zijn eigen tuin heeft opgeraapt. Het werk lijkt duidelijk te willen maken dat je nooit weet waar het leven je heen zal voeren. Ik dacht dan weer even dat ik het spoor bijster was, wat een wijle leuk kan zijn, maar net zo goed beangstigend.

Stijn Cole laat twee heerlijke vlaggen (ik heb niets met vlaggen, integendeel, en toch zijn deze heerlijk mooi) wapperen en de sculpturen van Johan Parmentier, die naar de aarde verwijzen, gaven mij een gevoel van veiligheid en houvast. Ook zijn kleiner werk is monumentaal.

Eva Pannecoucke, Hendrik Vermeulen, Tom Van Ryckeghem, Isabel De Vos | courtesy Egelantier

NIEUW SPREKEN

Het werk van Eva Pannecoucke vertelt over de oorsprong van textiel: scheppend, zorgend en verbindend. Gebruikt textiel vormt voor haar een intuïtieve grondstof waarin ze een nieuw spreken vindt, vertelt Ann Desmet. Fragmenten uit oude kledingstukken vormen het canvas waarop dierlijke en plantaardige vezels aangebracht worden. Gaandeweg transformeert het materiaal in een cyclische beweging van verval en vernieuwing. In het oppervlak dat zo ontstaat is zowel het menselijke als het dierlijke voelbaar. Ook dit zijn woorden van Ann. De moeder van. Wie zou het beter kunnen zeggen?

Van bij het binnenkomen trekken zowel een karakterkop van Maen Florin als een reeks werken tegen een muur opgehangen de aandacht: “After the goldrush” heet deze reeks van Tom van Ryckeghem, een verhaal van een trektocht in de bergen: 12 fotogravures benaaid met gouden draad en 12 tekeningen met collage en ook met gouden draad benaaid. Je kijkt je de ogen uit. Subliem werk!

Aan de andere kant nog zo’n knappe reeks tegen de muur, nu van de hand van Hendrik Vermeulen: “Veldstation voor ontvangst van echo’s tot oneindigheid”. Zijn tekeningen met aquarelpotlood op papier zijn gemaakt op een zelfgemaakt vlot, drijvend op een voormalige meander. De installatie in plaaster, jute en aarde die de bezoeker naar het veldstation leidt, maakt deel uit van het geheel.

De drie monumentale (“Fully grown in between”, 1/1 en speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt), met opzet enigszins loshangende natuurfoto’s van Isabel Devos moet je als het ware voelen. “Je mag er aankomen”, zegt de gastvrouw me. Knap werk. Subtiel. Ook een kleiner werk van haar, alweer op een heel bijzondere manier gepresenteerd, en een sculptuur (“Rock scale”) zijn schitterende creaties.

DE DONKERTE VAN EEN VERDWIJNEND LANDSCHAP

Dan is er nog de muur met donkere werken: Jo Van Rijckeghem. Zegt hijzelf over zijn werk: “Ik observeer de natuur in een verdwijnend landschap.” Voor zijn composities recupereert hij materialen met een geschiedenis. Hij gebruikt hout in verweerde kleuren en rubber met scheuren en barsten die zichtbaar blijven. In contrast daarmee bewerkt hij hout tot kool en brandt hij rubber tot roet om op zoek te gaan naar het zwartste zwart. Zo combineert hij en balanceert Van Ryckeghem zorgvuldig tot nieuwe composities over (on)vruchtbare velden, de manipulatie van de natuur en het ritme van een rij bomen.