‘HET NARRENSCHIP’ Een door James Ensor en Sebastiaan Brant geïnspireerd intrigerend en hartverwarmend sociaal-cultureel project

Posted By Johan Debruyne

Dit jaar is het 75 jaar geleden dat James Ensor stierf (1860-1949). De eigenzinnige maestro met Engelse roots moet boven zijn graf helaas de warmte en de gratie van een Louise Bourgeois-spin missen, maar voorts probeert deze stad aan zee, waar hij zijn leven lang heeft gewoond, deze blunder enigszins goed te maken door deze bijzondere verjaardag meer dan uitgebreid te vieren. “Ensor 2024”!

In dàt kader opteerde ik dit keer voor een eigenzinnige, verrassende en hartverwarmende hommage: een kunstenparcours met nogal wat tot de verbeelding sprekend beeldend werk waarvan de meest merkwaardige eigenschap is dat hierbij het onderscheid tussen outsider- en insiderkunst niet langer aan de orde is. Verrijkend!

Het evenement kreeg de naam “Het Narrenschip” mee en spreidt zich over 4 locaties. Curator Joannes Késenne keerde hiervoor een behoorlijk eind in de geschiedenis terug. Zijn inspiratiebron was immers het gelijknamige satirische volksverhaal van humanist Sebastiaan Brant. We schrijven 1494. Samen met een groep bezoekers kreeg ik dit kleinood bij toeval (de curator zou ons de weg wijzen toen wij er waren) zowaar ook te zien. Het naar verluidt destijds razend populaire kleine boek is bovendien geïllustreerd door houtsneden van niemand minder dan Albrecht Dürer (1471-1528).

Het in dichtvorm geschreven verhaal is een allegorie over “Het Schip der Dwazen” van Plato, dat als doel had de zwakheden en ondeugden van zijn tijd aan de kaak te stellen. Op het Narrenschip voeren allerlei dwazen in de richting van het fantasmagische Narragonië. Begrijp onder dwaasheden morele tekortkomingen waardoor mensen zich laten misleiden zoals o.m. pleidooien van advocaten, gezwets van professoren, verleiding tot wellust, nutteloosheid van rijkdom, onwetendheid, kwakzalverij. Uit die periode stamt ook het schilderij, “Het Narrenschip” van Jheronimus Bosch. Samen met leven en werk van Ensor is dit uiteraard gefundenes Fressen voor de participerende kunstenaars.

’t LEESHUUS

Laat me het misschien eerst over de 4 locaties hebben. Je start in het hart van de stad, meer bepaald in “’t Leeshuus” (Groentemarkt) en je stapt vervolgens een (Kaai)straat verder een school binnen, het Onze-Lieve-Vrouw-instituut. Voor het vervolg begeef je je naar de oosteroever. Dit laatste kan, als het tenminste niet te hard waait, zowaar met een bootje gebeuren, maar je komt er net zo gemakkelijk met de tram of je kruipt nog maar eens even de auto in.

In ’t Leeshuus kun je lekker zitten en een babbel slaan. Digitale media daarentegen lijken er niet erg welkom. Wel overal boeken en boven die rekken leesvoer werk van ARPAIS DU BOIS. Geen onbekende in het kleine fijne wereldje van de beeldend kunst. Net als Ensor houdt Arpaïs zich het liefst ver van het kunstgebeuren en het mensdom. Haar werk, doorgaans op klein formaat, is een mix van figuratie en abstractie. En wie goed kijkt krijgt iets te lezen. In het Frans. Arpaïs Du Bois woont in Antwerpen en observeert de wereld vanop afstand. Haar werk is bekend, herkenbaar en gegeerd.

Het wordt gekoppeld aan een kijkkast met dagboeken vol waterverfschilderijen van GASTON WUESTENBERGS. Alles begint bij ’s mans onvoorwaardelijke liefde voor de natuur. Zijn boeken – op een foto zie je hem aan de praat met ene Luc Tuymans – zijn een verzameling van observaties, maar ook een commentaar op hoe de mens de natuur naar de Filistijnen helpt. Het is een bezinning over het verval van onze rijke, bio-diverse wereld. In zijn universum, verbeeld op een geheel eigen manier, staat alles in verbinding met elkaar. Een van de vele artistieke openbaringen op dit Narrenschip. Wuestenbergs: “Als de tuin van onze wereld verwoest wordt, sterven we allemaal.”

“ENSOR’s EYES”

In de school genoot ik eerst en vooral van de door Ensor geïnspireerde schilderijtjes en maskertjes aan de muur (boven de kleerhangertjes) van de jonge leerlingen. Knap! Over twee verdiepingen zal ik het werk leren kennen van ANGELIQUE VANTUYKOM en PATRICK EMMANUEL PEETERS. Met verbazing zal ik ook kijken naar een van de werken van CHRSITINE MIGNOLET. Wat zij – met verf – met de blik van Ensor doet!!! TOM DAENS hanteert dan weer een compleet andere stijl. In een kluwen van kleuren ontwar je flarden “Ensor” en maskers. Opvallend is voorts het “vers” van MARCEL HOEBEN.

Verbluffend en beklijvend, steeds in de school, wat de sociaal gedreven KARL PHILIPS laat zien. De manier bijvoorbeeld waarop hij met bewegende beelden en zichzelf als protagonist de niets of niemand ontziende bouwwoede aanklaagt, de gevolgen ook van het ongebreidelde kapitalisme en consumentisme. De originele manier waarop hij naar het incident met Brusselse jongeren (vorige zomer) op het strand van Blankenberge verwijst. Hoe hij het mechanische en het digitale in een enkel sterk beeld met elkaar verenigt…

Op de derde verdieping is er nog een kapel. Alles werd er weggehaald om plaats te maken voor een grote groep beelden van KOENRAAD TINEL. Woorden schieten hier tekort.

In een bijzonder gezellige werkplaats-annex café-woonkamer, “0.666” (Hendrik Baelskaai 25), koppelt curator Késenne enkele werken van FRED BERVOETS aan die van JOS HOLTAPPELS, voor mij een van de grootste verrassingen op mijn tocht met dit Narrrenschip.

In het Fraaie pand ernaast, de “Oever Gallery” (Hendrik Baelskaai 27), kreeg werk van KOEN VANMECHELEN het minzame gezelschap van de keramische werken van TINNE KERS.

Dit alles is nog te bekijken tot en met zondag 26 mei, van vrijdag tot en met zondag, 14- 18u. Nog een tip: op alle locaties, behalve op school (daar zal wel iets voor de leerkrachten zijn), kan de bezoeker iets nuttigen. “Het Narrenschip” is een initiatief van de vzw Centrum Bruno Renson.