Posted By Frederic De Meyer

Hoe ga je van start als je het ‘wil maken’ als kunstenaar? Het lijkt een eenvoudige vraag, eentje die met een aftiklijstje kan worden beantwoord: Ga langs bij gelijkgestemde galerijen. Check. Organiseer desnoods je eerste tentoonstelling zelf. Check. Bouw een website. Check. Post je werk op Instagram. Check. Schrijf journalisten en kunstcritici aan. Check. Publiceer een boek. Check.

Het zal echter niet verbazen: na het aanvinken van het hele lijstje komen veel kunstenaars nog steeds van een kale reis terug. Moeten de ambities bijgesteld? Moet de kunstenaar een andere richting inslaan? Zich laten inspireren (sorry: beïnvloeden) door een iets meer succesvolle collega? Het lijstje van mogelijke keuzes en moeilijke beslissingen zwelt aan, omgekeerd evenredig met het aantal juiste antwoorden.

Ik stelde de vraag onlangs aan een aantal gevestigde kunstenaars, kunstenaars die doorheen de jaren met hun praktijk een trouwe, substantiële aanhang hebben weten op te bouwen, en hierin een internationale reputatie genieten –of er alvast relevante ervaring hebben opgedaan. Ik liet me in de keuze leiden door de verschillende vormen van kunst die ze beoefenen, alsook, ik moet het toegeven, in niet onbelangrijke mate door een aantal zuiver subjectieve criteria.

Welk advies ze aan hun jongere ik zouden geven? Of, algemener, aan elke startende kunstenaar? Hun antwoorden waren divers en lieten zich moeilijk in algemeenheden vatten, maar wat had je anders verwacht van een kunstenaar? Het neemt niet weg dat ik een poging waagde:

Kunstenaar worden of niet?

Is het wel een goed idee om kunstenaar te (willen) worden? De vraag mag triviaal lijken voor wie heilig in l’art pour l’art gelooft. Heiligschennis misschien. Nagenoeg unanieme vaststelling blijft: je moet er uiteindelijk van leven, en dat kan je pas eenmaal je zware beproevingen en fundamentele angsten hebt weerstaan, bloed en tranen hebt gezweet, en lang, geduldig, koppig vooral, aan je eigen weg hebt getimmerd, maar met een minimale kans om ooit je grote ambities waar te maken. Wie reikhalzend uitkijkt naar dergelijk toekomstperspectief wordt (heel misschien) een kunstenaar, maar moet alleszins een bezoek plannen bij een gespecialiseerde arts.

Of je het in je hebt of niet kan enkel jij bepalen. In die zin zijn een aantal opmerkingen van ervaren kunstenaars frappant. Zo bestaat er een groot verschil tussen erkenning en succes. Je kan erkenning genieten zonder succesvol te zijn, en succesvol zonder erkend te worden. Om succesvol te worden kan je strategieën bedenken, om erkend te worden niet. Het verschil is echter van wezenlijk belang voor je verdere ontwikkeling… Welke weg je kiest, welke keuze je maakt tussen succes en erkenning, evenzeer.

De quote van Erwin Mortier kwam bij een van de kunstenaars op: “een kunstenaar kan twee stommiteiten begaan: zich identificeren met zijn succes of zich identificeren met zijn gebrek aan succes. In het eerste geval word je zot van glorie, in het tweede geval depressief”.

Het is dus nooit goed.

Het belang van een langetermijnvisie

Nagenoeg elke kunstenaar die ik de vraag stelde legt de nadruk op het belang om een eigen verhaal te schrijven, een eigen visie te ontwikkelen over waar je mee bezig bent, liefst nog gehuld in een eigen, herkenbare stijl. En dit zelfs al gelooft niemand anders er oorspronkelijk in. ‘Relativeer jezelf nooit’, schrijft een van de kunstenaars. Al is niet iedereen het daar mee eens. Een andere kunstenaar stelt dat anderen, het publiek, je potentiële kopers juist de maatstaf zijn waarnaar je je eigen werk moet oordelen.

“Formuleer je gedachtengoed en probeer tot een totaalvisie te komen. En vooral: doe dit goed onderbouwd. Zorg voor een degelijke argumentatie bij je statements, anders val je vroeg of laat door de mand”, aldus een van de kunstenaars.

Het narratieve aspect van de kunst wordt vaak verkeerd begrepen wanneer ik het er met startende kunstenaars over heb. Het heeft iets benauwends: zich vastpinnen aan een verhaal, een visie ontwikkelen over waar je mee bezig bent, zonder mogelijkheid om er ooit van af te wijken. Een verhaal (zelfs een visie) kan echter onverwachte bochten inslaan, nieuwe wendingen kunnen het komen verrijken, het ene plot kan zich in het andere vermengen.

Het verhaal is niet noodzakelijk een vaststaand gegeven, maar het zal de kijker, de potentiële koper, de criticus helpen als leidraad, als begeleiding tot het lezen (en waarderen) van jouw werk. Het hoeft overigens niet noodzakelijk in je werk vervat te zitten, het hoeft niet verwoord te zijn (of zelfs verwoordbaar te zijn), het hoeft niet eens een weerklank te vinden in jouw persoonlijke leven. Het hoeft er enkel te zijn…

Voltijds kunstenaar of niet?

Los van de vraag of het doenbaar is stelde zich snel de vraag of het wenselijk is om zich als kunstenaar voltijds te vestigen. Om heel eerlijk te zijn reflecteert de visie over de kunstenaars die ik sprak volledig hun eigen, persoonlijke situatie. Voor de kunstenaars die hun praktijk combineren met een job (vaak halftijds, en vaak in het onderwijs of de sociale sector) biedt de financiële onafhankelijkheid juist meer vrijheid in hun werk, meer mogelijkheden om te experimenteren, een bepaalde kalmte en sereniteit. De ‘voltijdse’ kunstenaar benadrukken dan juist de schoonheid van zich volledig te geven voor hun werk, van er dag en nacht rusteloos op te zwoegen, van er ‘volop voor te gaan’.

De conclusie op dat vlak stemt dus hoopvol: deze keuze, om het even wat je kiest, zal je alleszins niet kunnen hinderen in het vinden van jouw geluk.

Netwerken is een must

Veel kunstenaars wijzen op het belang van een rijkgevuld netwerk. Dit beperkt zich echter niet tot galeristen, de naam van de kunstenaar moet evengoed bij mede-kunstenaars, potentiële kopers, critici en gewoon geïnteresseerden rollen.

Het heeft veel te maken met een fundamentele nieuwsgierigheid, een van de 4 breekpunten waar ik zelf kunstenaars op ‘beoordeel’ (daarover meer in een volgende post). Laat me een voorbeeld geven van wat ik hiermee precies bedoel. Een van mijn eerste interviews toen ik met TheArtCouch begon was met Eric Van de Pitte, een man die er zijn levenswerk van heeft gemaakt om tekeningen uit de Franse schoolboeken op een originele manier te herdoen. In mijn gesprek met hem haalde hij echter enthousiast boeken en catalogi tevoorschijn over de Young British Artists, die hij doorheen zijn kunstenaarsbestaan was blijven volgen. Een sterker –en mooier- contrast zou je je moeilijk kunnen inbeelden, tussen de kunst die hij maakt, en zijn fundamentele drijfveren, zijn onbegrensde nieuwsgierigheid.

Maar daar gaat het er juist om. En menig kunstenaar die ik aansprak naar aanleiding van dit artikel geeft dit ook mee als advies, zij het onder diverse vorm. Blijf nieuwsgierig, ga steeds op zoek naar wat anderen doen, en hoe ze het doen. Maar leer eruit om je eigen ding te doen. “Per slot van rekening komt het er ook op aan om authentieke, individuele kunst te produceren, en een te eenzijdige invloedssfeer kan dit in de weg staan”, aldus een kunstenaar.

Een galerij of niet?

De vraag die zo veel startende kunstenaars mij stellen: moet ik via een galerie gaan en, zo ja, dewelke? Niet alle kunstenaars die ik om advies vroeg worden vertegenwoordigd door een vaste galerie, al hebben ze wel via deze weg vaak naam gemaakt. En dat is meteen de grootste troef van de galerie: ze zijn van wezenlijk belang om een reputatie op te bouwen.

Met moderne middelen kan je dit ook zonder galerie – de kunstenaars die via Instagram een groeiende aanhang winnen zijn legio- maar daarmee hebben ze nog niet meteen de notoriëteit in de kunstwereld. Een vaste galerie heeft hier ontegensprekelijk een toegevoegde waarde, ze investeren niet voor niets in deze of gene kunstenaar, en weten perfect wat bij hun klanten leeft en in de smaak valt.

Wat niet wil zeggen dat je ten allen prijze door een bekende galerie moet vertegenwoordigd worden om het ‘te maken’. België kent gelukkig een behoorlijk aantal zeer degelijke galerieën, die partneren met hun kunstenaars, ze de vrijheid laten terwijl ze erin investeren, die samen met hun kunstenaars groeien. Maar het moet gezegd: dit is zeker niet de regel. Ervaren kunstenaars verwittigen bijvoorbeeld voor de ‘exclusiviteitsclausules’ waar mee gesmeten wordt, en die je voor lange termijn binden aan een enkele galerie, zonder enige garantie op een minimum aantal verkopen per jaar. Je moet je er ook van bewust zijn dat de reputatie van een galerij, zeker als het jouw eerste is, ook aan jou als kunstenaar blijft plakken.

Doe je huiswerk dus grondig. Ga naar galerijen waar de stijl van overeenkomt met jouw kunst, probeer in te schatten of de langetermijnstrategie van de galerist strookt met de jouwe, praat zeker met andere kunstenaars bij diezelfde galerie, en check zeker ook buitenlandse galerieën. Het is opvallend hoeveel Belgische kunstenaars tegenwoordig bij buitenlandse galeristen onderdak vinden. Het is per slot van rekening een globale markt…

Tot slot…

Tot slot een aantal losse adviezen, die om hun verrassende insteek of originaliteit het zeker waard zijn om verder over na te denken:

• “Volg nooit de regels die zeggen hoe je een succesvol kunstenaar moet worden!”
• “Werk met het beste materiaal. Op lange termijn is degelijk materiaal, uit respect voor de koper die in jouw werk investeert, een goede keuze”
• “Laat je niet leiden door jaloezie. Aanvaard dat sommige collega’s het beter doen dan jij, ook al snap je dat niet en vind je jouw werk veel beter”
• “Hou de fun erin. Niets boeiender dan een leven als kunstenaar mits je de rol van kluizenaar kan afwisselen met de rol van ontdekkingsreiziger”
• “Wees niet bang om te vertrekken vanuit je persoonlijke obsessies en anekdotes”

(Leverden onder meer hun advies voor dit artikel: Hans Vandekerckhove, Herve Martijn, D.D. Trans, Ante Timmermans, Katrin Dekoninck, Michel Vaerewyck, Yves Velter, Danielle Van Zadelhoff, Lode Laperre, Johan Clarysse, Gert Scheerlinck en Hans Defer, naast een aantal die hun naam liever niet vermeld zagen staan voor dit artikel)

• About
• Latest Posts

Frederic De Meyer

Founder at Sofree bvba

Latest posts by Frederic De Meyer (see all)

• ‘Met niets dan tijd’ Karel Dierickx in al zijn facetten tot 22 december bij Francis Maere - december 21, 2024
• Open atelierdag Simon Verheylesonne, een uitgelezen kans om in het hoofd te kijken van een boeiende kunstenaar - december 18, 2024
• Vier kunstenaars en de zichtbare afwezigheid… Kunst voor fijnproevers bij 10a in Otegem - december 17, 2024