‘Double jeux – dubbele betekenis’ – Jacques Charlier en William Sweetlove spelen dubbelspel

DROMEN WAARMAKEN

De tentoonstelling “double jeux – dubbele betekenis” met werk van Jacques Charlier (°Luik, 1939) en William Sweetlove (°Oostende, 1949) bevat niets dan nieuw werk van twee hoogst eigenzinnige, markante figuren uit de Belgische actuele kunstwereld.

Momentopnames zijn het uit opmerkelijke, verrassende en intrigerende oeuvres van twee kunstenaars, de ene iets ouder; de andere een flink stuk ouder dan ik, van wie ik al altijd – afgezien van wat ze hadden of hebben gecreëerd – met verwondering en/of verbazing heb gekeken naar hun immense levenslust én -vreugde en hun passionele drang tot scheppen. Het was en blijft genieten van hun artistiek beeldende commentaar op het leven in vele facetten.

Ik ga meteen door met het opnoemen van nog een resem hen typerende eigenschappen: een diepgewortelde zin voor humor en ironie (maar nooit sarcasme, cynisme noch bitterheid), veelzijdigheid, slimmigheid, inzicht, empathie, tegendraadsheid, dubbelzinnigheid, een hartsgrondige en ingebakken hekel aan gezag en macht, ook binnen het establishment van de actuele beeldende kunst, de niet te stelpen drang en kracht om dromen waar te maken.

expo Double jeux – dubbele betekenis, werk van William Sweetlove

NO STYLE, ONLY IDEAS

In 2013 exposeert Jacques Charlier, man uit de vurige Luikse stede, in het cultuurcentrum van Hasselt. De tentoonstelling draagt de naam: “No style, only ideas”. Het zegt ontzettend veel over het oeuvre van deze ongemeen polyvalente kunstenaar. Hij was toen 74. Zo pril als William Sweetlove vandaag.

“No style, only ideas”. Het lijkt me het artistieke motto van Jacques Charlier die van jongs af aan door creativiteit lijkt aangestoken. Ononderbroken zal hij zich afvragen: “Wat kan ik bijdragen tot de maatschappij waarin ik leef en hoe verbeeld ik dat het best?”

BRUGGE TRIENNALE

Ik vermoed dat ik een van de weinigen ben die in het bezit is van de boeken die de eerste drie Brugge Triënnales vergezelden. Ik nam onlangs nog deel III in handen, deze omtrent de laatste, die van 1974. Daarna zou de Brugge Triënnale door onenigheid (zo gaat dat meestal in een wereld met nogal wat ego’s…) aan een winterslaap van enkele decennia beginnen. Wel in dat boekdeel staat een foto afgedrukt van grafisch werk van de jonge Jacques Charlier. Zijn werk bevindt zich in de Brugse Beurshalle in goed gezelschap. Ik noem enkele namen: Bram Bogaert, Marcel Broodthaers, Leo Copers, Bernd Lohaus, Roger Raveel, Dan van Severen, Phlippe van Snick, Marc Verstockt, Panamarenko). Ik zal zijn naam en zijn werk nog mijn hele leven met regelmaat op mijn weg vinden, en dit terwijl we in Vlaanderen eigenlijk nauwelijks iets afweten van wat zich artistiek aan de andere kant van de taalgrens afspeelt. Door zijn uitgesproken authenticiteit en zijn verrassende creaties trekt Charlier geregeld de aandacht. Het werk van deze dwarsligger, een tedere anarchist, laat zich op vele plaatsen zien en bevindt zich weldra in diverse musea en in meerdere landen. Ook dit heeft Sweetlove met zijn compagnon van vandaag gemeen. Elk op hun geëigende manier zorgen ze ervoor dat je maar moeilijk naast hun werk kunt kijken.

Autodidact Charlier heeft snel door dat ook de wereld van de beeldende kunst de laatste 50 jaar door modes of stijlen wordt gedirigeerd. Dat is vandaag in feite nog zo, maar minder uitgesproken.

Eigenzinnig als hij is heeft hij die “modes” nooit willen volgen. Hij heeft ze gemengd en in hoofdzaak beeldend geparafraseerd. Zijn oeuvre is een mix van genres en stijlen en roept bewust vragen op, kaart dingen aan, trekt de aandacht, pakweg door van verwijsborden kunstwerken te maken waar tekst – steevast met een ludieke ondertoon – op is aangebracht.

expo Double jeux – dubbele betekenis, werk van Jacques Charlier

AFKICKCENTRUM VOOR KUNST

Kunstenaars zijn een merknaam geworden, net als consumptiegoederen. De mediatisering doet de rest. De curator, hier komen we opnieuw heel dicht bij Sweetlove, is bijwijlen belangijker geworden dan de kunstenaar die hij of zij heeft geselecteerd. Ik kan ze mij zo voor de geest halen, maar de namen sommeren van de kunstenaars die zij zogezegd “vertegenwoordigen” is moeilijker. Het geldt net zo goed voor enkele galeriehoud(st)ers. Na de kunstpausen kwamen inderdaad mondjesmaat de curatoren én bepaalde galeriehoud(st)ers aan zet.

Charlier experimenteerde met muziek en video, deed performances, schreef poëtische teksten, maakte strips, gaf een tijdschrift uit, maakte radio en richtte zowaar een afkickcentrum voor kunst op!!!

Jacques Charlier heeft als mens en als kunstenaar altijd zijn vrijheid behouden. Voor elk idee bedacht hij een scenario: wat past het best om op artistieke wijze te realiseren wat ik wil bereiken? Op deze manier realiseerde hij zijn dromen. Dat hij een knappe jonge man was heeft wellicht nog eens in zijn voordeel gespeeld.

“KUNST IS KUNST, MAAR ALS ER EEN BOODSCHAP IS: WAAROM NIET?” (Sweetlove)

Boven de taalgrens, meer bepaald waar de Noordzee bruist en meer bepaald in wat ooit de Koningin der Badsteden werd genoemd, Oostende dus, sterft een grootheid: James ENSOR. 1949. In datzelfde jaar ziet William Sweetlove dààr het levenslicht. In zijn DNA dezelfde eigenschappen en drijfveren als Charlier. Voorts is zijn bewondering voor Ensor groot.

Beiden, Charlier en Sweetlove, hebben ze hun totale onafhankelijkheid en vrijheid weten te behouden, mede door te zorgen voor een inkomen buiten de kleine fijne wereld van de beeldende kunst. Niemand kon ze dus wat maken.

Bij Sweetlove is het begonnen met een passie voor het conserveren van dingen. Foto’s en kleren van zijn wel heel bijzondere Crazy Grandmother. In New Reform Aalst, een avant-garde galerie in de jaren 60/70, stopt hij ze – in het bijzijn van een deurwaarder – diep in de grond om ze tien jaar later volkomen ongeschonden opnieuw te voorschijn te halen. Wat hij een met een welbepaald en toen revolutionair product had behandeld, was onaangetast gebleven.

Vijftig jaar later doen Groene Jongens en Meisjes het hem na met… onderbroeken. Maar i.t.t. wat Sweetlove beoogde was het nu de bedoeling dat het ondergoed behoorlijk gehavend weer tevoorschijn werd gehaald.

Sweetlove was proefondervindelijk te weten gekomen: als ik kan maken wat ik nu maak, dan heb ik helemaal geen curator, geen conservator en nog minder een museum nodig. Wat ik schep zal altijd blijven bestaan!

De kunstenaar heeft ondertussen een enorme weg afgelegd en hiervoor waren ongebreidelde creativiteit en een massa energie nodig. Vandaag kan u dan ook zowat overal ter wereld zijn creaties (doorgaans monumentale kleurrijke dieren) tegen het lijf lopen. Ook zijn boodschap draagt hij uit op zijn geheel eigen manier.

LAUREAAT JEUNE PEINTURE BELGE

Sweetlove zal – dit is de enige constante in zijn oeuvre en in dit verband hij is een antipode van Charlier – de popart getrouw blijven. Ook vestimentair. Ik herinner me nog levendig schilderijen op doeken die kussens leken. Hij schilderde er o.m. etenswaren op die losjes over deze verrassende dragers zweefden. Hij werd laureaat van Jeune Peinture Belge en won de Grote Prijs van de stad Oostende voor Schilderkunst, terwijl menigeen in de kunstwereld zich daar vragen bij stelde.

Velen in de kunstwereld weten blijkbaar niet wat ze met Sweetlove aan moeten. Kijk, nu grootmeester Ensor wordt gefêteerd omwille van de 75^ste verjaardag van zijn sterfdag is er in de badstad steeds geen plaats voor Sweetlove. Dan maar wat verderop in de gemeente Leffinge, waar die andere (politieke) dwarsligger Jean-Marie Dedecker burgemeester is en hem een ontwijde kerk heeft aangeboden. Dan toch een soort museum voor hem alleen. Dààr gaan in maart honderden collega’s van de kleine curatoren die u hier voor het eerst aantreft, in een film, een hommage aan James Ensor, optreden. De intrede van Christus in Brussel. Voorgoed uit België verdwenen, trouwens, dit monumentale werk van Ensor. Laat ons voorts niet vergeten dat de stad Oostende schandelijk heeft nagelaten “Maman” van Bourgeois te verwerven alsook het atelier van Ensor dat Daniel Spoerri (°Roemenië, 1930) had gerealiseerd voor een van de edities van Beaufort.

expo Double jeux – dubbele betekenis, werk van William Sweetlove

SCHOENEN EN EEN PETFLES

Dieren in alle formaten, een pincher zo groot als een paard of nog groter, felle kleuren, dieren met schoenen aan en een petfles op de rug. Sweetlove werkt zich te pletter, maar amuseert zich ook. Opgepast: het klimaat is om zeep. Al lang maakt Sweetlove dit drama artistiek duidelijk. Op zijn geheel eigen manier.

Kortom: boeiend, geestig, knap, verleidelijk werk van twee bijzondere kunstenaars, mooie mensen, dwarsdrijvers die weigeren om oud te worden en ontzettend goed het kind in zich hebben gekoesterd!

*Jacques Charlier & William Sweetlove in “double jeux – dubbele betekenis” in Galerie Sofie Van den Bussche, Klik hier voor alle info!