Dirk Castelein, kunst als leidraad voor de autonomie van de mens

Posted By Frederic De Meyer

‘Authentiek en compromisloos’. Het lijken magische eigenschappen wanneer je ze op kunstenaars toepast, maar wat betekenen ze precies? Je eigen ding doen, wars van commerciële logica of marktdruk; je intuïtie volgen zonder je iets aan te trekken van de mening van het publiek tot wie je je uiteindelijk richt; je vrijheid boven alle externe verwachtingen laten primeren. Zo’n zaken?

Niet noodzakelijk, of niet alleen. Authentiek en compromisloos staat ook voor een niet noodzakelijk bewust uitgekozen levenshouding, een specifieke vorm van ‘autonomie’ van een persoon. Nog zo’n beladen term. “Om autonoom te zijn moet iemand zich kunnen vereenzelvigen met zijn wensen en overtuigingen, zodat hij op basis van eigen redenen, dus authentiek handelt,” valt te lezen in de lijvige studie van Beate Rössler rond het begrip. Het biedt volgens hem geen garantie op een ‘vervuld’ leven, maar wel een essentiële voorwaarde hiertoe.

Het begrip autonomie wijst dus niet zozeer op het vinden en ontginnen van een ‘ware kern’ ergens in jezelf, maar eerder op een eigenzinnige manier om ‘in de wereld te staan,’ om beslissingen te nemen die niet worden opgedrongen of ingefluisterd, en zelfbewust in interactie te treden met de buitenwereld. Laat nu net kunst maken een uitstekende manier zijn om dit te doen, en laat net Dirk Castelein een mooi voorbeeld vormen van hoe dit gebeurt.

De mens -als persoon- is niet zomaar een gegeven, onwrikbaar geankerd in een vaste vorm. Mens-zijn is meegaan met de evolutie, een fluïde vorm aannemen in de chaos van de omgeving en hierin een richting, een vorm vinden. De mens is eerder een impressie, zowel voor zichzelf als voor de andere. Dit is wat Castelein ook wil bieden in zijn ‘mentale’ beelden: de mens, in casu hemzelf, als impressie. “Castelein staat bekend om zijn neiging om eerder aangebrachte penseelstreken met krachtige bewegingen te verwijderen, zodat ruimte ontstaat voor nieuwe ideeën,” vertelt Sandra Ruyssinck in haar introductie. Een treffend beeld voor de vorming die hij doorstaat, “Wat af is, is niet gemaakt,” zo verwoordt hij het zelf.

Het verklaart het hoge herkenbaarheidsgehalte van zijn werk, en de gevoelens van ontroering, verwarring, reflectie en vreugde die het oproept, maar ook de eenvoud van dit alles: eenmaal alle denkwerk weggeschraapt blijft niets anders dan een rauwe, ontwapenend eenvoudige emotie achter.

Je herkent het makkelijk aan de titels, die los van de modieuze neiging om deze weg te laten of de werking van een beeld te verdoezelen, de kijker op het verkeerde denkpad te brengen of hem van betekenis los te rukken om plaats te maken voor een eigen invulling, juist wel expliciet een richting willen bieden. ‘Conversatie tussen gelijkgestemden’ of ‘Woest en woelig, sprekende bomen’ laten wel ruimte voor een eigen interpretatie, maar het heersende gevoel van de kunstenaar is er niettemin heel aanwezig. Evengoed geeft de titel van zijn expo bij Decentralized Art Club, ‘A view from newhere’, aan de richting waar de werken naar wijzen nergens op uitmondt, en nergens uit vertrekt. Er is nergens een ijkpunt of bron, al hoeft dit niet tot droefgeestige gedachten te leiden. Het besef op zich maakt deel uit van het proces naar autonomie, en naar een vervuld leven…

“Casteleins werk is een uitnodiging om stil te staan, te voelen en betekenis te vinden in het complexe samenspel van woorden en beelden,” sloot Sandra de openingstoespraak af. Mocht alle kunst dit maar doen, denk ik dan…

Dirk Castelein, courtesy Decentralized Art Club

A view from nowhere met werk van Dirk Castelein loopt tot 8 december in Decentralised Art Club, Schoolstraat 14 te Sint-Amandsberg. Zie de Facebook-pagina voor alle info.