‘De Tijdloze Foto’s’: rockfotografie met een barok randje

Posted By Patrick Auwelaert

In LandMarck Kortrijk kan je nog tot 4 februari de verbluffende fototentoonstelling De Tijdloze Foto’s bekijken. Liefhebbers van rockfotografie kunnen er hun hart ophalen aan honderd zorgvuldig geselecteerde en in barokke kaders gevatte foto’s van het fotografenduo Jan Goedefroit (1955-1992) en Carline Vandercruyssen. Samen fotografeerden ze in de afgelopen vijftig jaar zowat alle rockgoden en -bands die de aarde rijk is, van AC/DC tot ZZ Top. Het leverde tal van iconische zwart-wit- en kleurenfoto’s op die de tand des tijds glorierijk hebben doorstaan. Bij de tentoonstelling hoort ook een lijvig gebonden boek van vierhonderd pagina’s. Daarin vind je niet alleen de honderd tentoongestelde foto’s terug, maar ook nog vijfhonderd andere foto’s van dezelfde artiesten, met een voorwoord van Studio Brussel-presentator Stijn Van De Voorde. Een heerlijke package deal!

Geen luizenleventje

Wie denkt dat rockfotografen een luizenleventje leiden, heeft het bij het verkeerde eind. Hun foto’s komen veelal in moeilijke omstandigheden tot stand. In de smalle zone voor het podium is het vaak dringen geblazen, want alle daar aanwezige rockfotografen willen natuurlijk dé foto van hun leven nemen. Voor minder gaan ze niet, behangen als ze zijn met meerdere camera’s. Daar komt nog bij dat de tijd die ze hebben om foto’s te nemen beperkt is: soms moeten ze al na het eerste nummer opkrassen, in het beste geval mogen ze drie nummers blijven. Op dat ogenblik komen de meeste concerten nog maar op gang en hebben ze nog lang niet hun hoogtepunt bereikt. Ook de lichtomstandigheden laten meestal te wensen over en flitsen is uit den boze. Rockfotografen moeten dan ook stressbestendig zijn en in alle opzichten hun cool bewaren, willen ze niet verdrongen worden door hun conculega’s. Tel daar de late, dikwijls nachtelijke uren bij op, alsook de vele verplaatsingen met de wagen, en je hebt al een aardig idee van hoe hun jachtige leven eruitziet. Kort samengevat: rockfotografie is hard werken.

Hooverphonic Vooruit Gent StuBruPuntUit 2006
Tina Turner Parijs, persvoorstelling European tour 1986
Leonard Cohen Brussel 1988
© GOEDEFROIT MUSIC, Carline Vandercruyssen

Gigantisch archief

De foto’s van Goedefroit en Vandercruyssen verschenen oorspronkelijk in de meest uiteenlopende kranten en tijdschriften wereldwijd. Een greep: Kerk en Leven, Q Magazine, Het Volk, Joepie, Le Monde, Rock Tribune, Elle Magazine, alsook in een Japans blad en op Russische muziekwebsites. Samen namen de twee meer dan 100.000 foto van meer dan 7.500 bands en artiesten. Een gigantisch archief dat niet meer weg te denken is en de beste zorgen verdient naar de toekomst toe.

Hun foto’s zijn daarnaast ook te zien in boeken als Rock Werchter sinds 1975 (2014) van Jan Delvaux, Een eeuw popmuziek: van crooners tot dubstep (2015) van Gert Keunen en Oor’s Popencyclopedie. Verder werden hun foto’s gevraagd voor een poster van Sinéad O’Connor, een singlehoes van Urban Dance Squad, een commerciële campagne voor Coolio, de lancering van het album Bare van Annie Lennox, cd-boekjes van Joe Jackson en Bryan Ferry en een elpeebox van Noordkaap/Monza/Meuris.

Studio Brussel

Muziekliefhebbers willen natuurlijk weten welke artiesten en bands de selectie van honderd foto’s haalden. Het gaat om grootheden als David Bowie, Leonard Cohen, James Hetfield, Tina Turner, Suzanne Vega, Bono, Michael Jackson, Muse, Arcade Fire, The Verve, Iggy Pop, Roger Daltrey, Madonna, Pearl Jam, Depeche Mode, Queens of the Stone Age, Michael Stipe, Rod Stewart en Nina Simone. Ook coryfeeën van bij ons komen aan bod. Daarvan getuigen foto’s van Arno, Goose, Geike Arnaert van Hooverphonic, Peter Slabbynck van Red Zebra, Koen Buyse van Zornik, Luc De Vos van Gorki en Tom Barman van dEUS. Het zijn allemaal muzikanten en bands die vrijwel jaarlijks terugkeren in ‘De Tijdloze 100’ van Studio Brussel. Terwijl je de tentoonstelling doorkruist, hoor je trouwens ‘De Tijdloze 100’ van 2022 door luidsprekers klinken. Zo verkeer je meteen in de juiste sfeer. In de grote tentoonstellingsruimte – een vroegere fabriekshal – staan en hangen bovendien talloze muziekinstrumenten, waaronder veel elektrische gitaren en versterkers die hun beste tijd hebben gehad. Ze zorgen voor een nostalgisch randje en doen je vooral zin krijgen om zelf een instrument ter hand te nemen en erop loos te gaan.

David Bowie Torhout 1996/07
PJ Harvey Torhout-Werchter 1995 06
© Goedefroit Music, Carline Vandercruyssen

Klassieke status

Speciaal voor de expo werden de honderd foto’s afgedrukt op hoogwaardig barietpapier – het ‘gouden’ papier voor foto-afdrukken – en gevat in een barokke kader met ontspiegeld glas. Het verleent de foto’s, die ook te koop zijn, een klassieke status. Alsof ze net zo goed honderd jaar geleden al boven iemands schoorsteenmantel hadden kunnen hangen in een statige herenwoning.

Vrijwel alle foto’s in de tentoonstelling, en bij uitbreiding in het boek, zijn in België en de ons omringende landen genomen, zowel in concertzalen als op festivals. Steeds terugkerende Belgische venues zijn Vorst Nationaal, Ancienne Belgique, Botanique, Sportpaleis, Flanders Expo, Lotto Arena, Pukkelpop, Brielpoort, Jazz Bilzen, Vooruit, Marktrock, Graspop Metal Meeting, Folkfestival Dranouter, Lokerse Feesten, Dour Festival, Rock Werchter en Suikerrock. Tot de buitenlandse concertzalen en festivals behoren onder meer Bercy en Le Zénith in Parijs, Pinkpop in Landgraaf, Theater Carré in Amsterdam, Tivoli in Utrecht, Stadio Flaminio in Rome, Müngersdorfer Stadion in Keulen, Finsbury Park en Wembley Arena in Londen en Roskilde Festival in Denemarken.

Bloeiende festivalcultuur

De reden waarom al deze foto’s zo dicht bij huis zijn genomen, ligt voor de hand: waarom zouden kranten en tijdschriften peperdure vliegtuigtickets kopen naar verre buitenlanden voor hun freelance rockfotografen als vrijwel alle belangrijke artiesten en bands vroeg of laat ons land aandoen? België heeft niet voor niets een bloeiende festivalcultuur. Er is hier haast geen gemeente of stad die niet minstens één festival per jaar organiseert. Buitenlandse acts weten dat en spelen hier graag, alleen al omdat ze hier goed worden onthaald en verzorgd. Maar ook onze concertzalen kunnen op veel internationale goodwill rekenen. Zo beschouwen tal van buitenlandse muzikanten de Ancienne Belgique als een van de beste concertzalen ter wereld. Sommige bands nemen er dan ook hun concerten op om ze daarna uit te brengen op cd en vinyl. Een recent voorbeeld daarvan is het album Live at the Ancienne Belgique (2023) van de Amerikaanse band Robert Jon & the Wreck, die overigens niet voorkomt in De Tijdloze Foto’s.

Een kleine minderheid van de foto’s in het boek is genomen buiten concertzalen en festivalterreinen. Zo prijkt er in de expo een prachtige foto van twee leden van de Britse danceact Faithless – zanger Maxi Jazz en toetsenist/dj Sister Bliss – die genomen is in het Brusselse Sheraton Hotel. Faith No More werd dan weer op de gevoelige plaat vastgelegd op het Theaterplein in Antwerpen en Tracey Chapman in de Brusselse Auguste Ortsstraat, met de Beurs op de achtergrond. Nog andere artiesten werden ‘geframed’ bij de Belgische vestiging van hun platenfirma.

Voor cijferfetisjisten nog een laatste weetje: de oudste foto in het boek is er een van Lou Reed, genomen in het Brusselse Theater Marni in 1973, de recentste een van The War On Drugs, gekiekt op Pukkelpop in 2018.

Le moment décisif

Rest ons nog één vraag te beantwoorden: wat onderscheidt een goede (rock)foto van een mindere of slechte? Eerst dit: iedereen kan leren fotograferen en zich de techniek eigen maken. Dankzij de smartphone beschikt nu ook vrijwel iedereen over een degelijke camera. Maar het is niet omdat je alle technische knepen van het vak kent en de duurste apparatuur in huis hebt dat je per definitie een goede fotograaf bent. Daar is meer voor nodig, en dat is talent. Je moet het anders gezegd in je hebben. Op een goede foto raak je nooit uitgekeken. Hij blijft bekoren, ook als je hem duizendmaal hebt gezien. Hij stijgt uit boven de anekdotiek van het ogenblik waarop hij genomen werd en krijgt aldus een tijdloos karakter. Een goede fotograaf beschikt bovendien over een soort instinct dat maakt dat hij weet wanneer hij moet afdrukken, en tegelijk over het nodige geduld om te wachten tot le moment décisif zich aandient. Een goede foto is dan ook het resultaat van een samenspel van factoren en omstandigheden. Uiteindelijk wil een goede (rock)fotograaf de ziel capteren van de man of vrouw die hij voor zich heeft. Hen betrappen op wat maakt dat ze zijn wie ze zijn, met al hun ticks, los van hun vaak uitzinnige outfit en de glitter waarmee ze omringd zijn. De fotografen Jan Goedefroit en Carline Vandercruyssen zijn daar met glans in geslaagd. Het is nu aan u om hun werk te ontdekken.