De constructie van het ‘zelf’, ontdek de intrigerende werken van Hanne Lydia Opøien Figenschou

Posted By Frederic De Meyer

Je hoeft geen hardnekkige solipsist te zijn -of de vorst Mysjkin uit De Idioot van Dostojevski- om je af en toe vervreemd te voelen van het referentiekader dat de wereld buiten ons ons biedt. Het komt misschien omdat dit kader voortdurend verandert, los van ons, maar omdat we min of meer gelijktijdig veranderen merken we de tijdsverschuivingen om ons heen meestal niet eens op. Heel soms hinken we achter, of lopen we voor. De wereld overkomt ons.

Veel kunstenaars weten dat moment te capteren. Wanneer de ‘bedriegelijkheid’ van onze waarneming ons als een evidentie overvalt. Maar hoe druk je dit precies uit? Woorden komen schromelijk tekort, en beelden worden eigendom van de kijker uit een ander referentiekader. Maak je dan kunst enkel om jezelf? Wat heb je dan precies te bewijzen, en aan wie? Symboliek is wellicht het krachtigste middel, als communicatiemiddel ergens tussen de plooien van de onmiddellijke gevoelswaarde van het beeld en contouren van onze rationele gedachtengang. Al kan het als doel van zo’n expressie talrijke vormen aannemen.

Neem de Noorse kunstenares Hanne Lydia Opøien Figenschou, die momenteel te zien is bij HUSK in Brussel. Het uit alle context trekken van alledaagse objecten mag dan nog niet nieuw zijn, de boodschap die erin vervat ligt zorgt steeds voor een confrontatie: neem niets zomaar aan. Uit overlevingsinstinct creëren onze hersenen een coherent verhaal van de prikkels die het te verwerken krijgt, maar wanneer je de bestanddelen van het verhaal loskoppelt verkrijgen ze een andere waarde, die we verleerd zijn te begrijpen. Het maakt dan plaats voor een nieuwe betekenis.

Zo vormen de fragmenten die Hanne ons voorlegt diepgaandere reflecties op onze sociale realiteit en consumptiemaatschappij, die ze in haar proces van een nieuw referentiekader voorziet. In haar reeks Travel drawings stelt ze zich bijvoorbeeld de vraag of de stukjes herinneringen die ze uit haar reizen haalt niet eerder symbool staan voor een eigen, innerlijke reis, en kaart ze in dezelfde adem de “valse authenticiteit” van het toerisme, als deel van een cultureel marktmechanisme aan. Ook in de serie The Collection haalt ze dit bedrog aan: in bepaalde culturen wordt de identiteit benadrukt door het lichaam te bedekken, een idee die ze in de reeks verwerkt door de menselijke figuur te verwijderen uit haar portretten. Enkel het omhulsel blijft over, als betekenisloze -want artificiële- grens tussen het zelf en de buitenwereld.

Deze vaststellingen hoeven niet tot een existentiële crisis te leiden, al vormen ze een uitnodiging om de ervaring van het ‘zelf’ grondig te herzien. In The Corona Files -jawel, het thema is gelukkig nog lang niet uitgeput- documenteert ze wezenloze objecten als een trui, een aantal boeken of een kussen als symbool voor de “stilstaande reis doorheen onzekerheid, eenzaamheid, angst en samenzweringstheorieën.” De levenloze objecten staan weliswaar symbool voor de vertwijfeling over het zelf, maar door juist dit op een andere manier aanschouwbaar te maken kom je tot een rijkere beleving van dit zelf.

Zoals Dostojevski al wist: het is beter ongelukkig te zijn en het ergste te weten, dan gelukkig te zijn in het paradijs van de dwaas. (uit De Idioot)

Installatiefoto’s: courtesy HUSK Gallery
Hanne Lydia Opøien Figenschou, Have A Nice Day, 2020
Hanne Lydia Opøien Figenschou, portretfoto: Ina Wesenberg
anne Lydia Opøien Figenschou, Made in Norway, 2019

‘TWISTE’, Soloshow van HANNE LYDIA OPØIEN FIGENSCHOU loopt tot 23 december 2023 bij HUSK Gallery in Brussel. Klik hier voor alle info.