Bruegels Dulle Griet inspireert moderne kunstenaars

Posted By Yves Joris

Meer dan 450 jaar nadat Bruegel de Oude Dulle Griet schilderde, blijven tal van thema’s die in het schilderij aanwezig zijn actueel en inspirerend. Van 4 oktober tot en met 8 december 2019 organiseert LLS Paleis de tentoonstelling Dulle Griet: rebellie – provocatie – wanhoop – feminisme met kunstwerken waarin de ambiguïteit van de vrouwelijke protagonist centraal staat.

Pieter Bruegel de Oude, Dulle Griet, 1563 Museum Mayer van den Bergh

Het schilderij Dulle Griet heeft meerdere raadselachtige betekenislagen. Te beginnen met Griet zelf, zonder twijfel een vrouw, maar met mannelijk gezicht en optreden. Dit geeft aanleiding tot verschillende interpretaties en raakt aan het thema van de transgender. Uit haar ‘lege’ blik, die op mentale afwezigheid alludeert, kan men een voorbeeld van schizofrenie, het leven met een trauma of het gevolg van psychische agressie aﬂeiden. In meerdere (oudere) interpretaties wordt de protagonist als een rovende, zelfs de hel niet vrezende, wilde vrouw omschreven. Maar ziet men dat vandaag nog steeds zo?
Waarom vermoeden de meesten dat zij de aanval leidt, in plaats te vluchten? Rooft zij om te stelen, of haalt zij terug, wat van haar geroofd werd? Waarom ziet men haar eerder als dader dan als slachtoffer? Vlucht zij voor de oorlog die overal in het schilderij woedt? Chaos, roof en moord zijn alomtegenwoordig in het hele kunstwerk. Kenmerkend voor de de 16de eeuw, de periode waarin Dulle Griet ontstaan is, zijn de verschillende godsdienstoorlogen. Dit leidde tot geweld, executies, represailles en mensen die op de vlucht sloegen. Veel van deze gruwel is zichtbaar in dit kunstwerk.

Het thema van de Dulle Griet staat dicht bij een aantal vrouwenthema’s: het cliché van de sterke vrouw als een zotte vrouw, de provocatieve houding van Griet omdat ze de hel ignoreert, de vrouwen in haar kielzog die de mannen ‘ervan langs’ geven, etc. De meeste uitgenodigde kunstenaars zijn vrouwen die in hun oeuvre net deze clichés humoristisch, kritisch, politiek, en/of activistisch gestalte geven. Het apocalyptische karakter van het schilderij inspireert kunstenaars om werken te tonen die de focus op waanzin en chaos leggen. Maar ook de stem van de man komt aan bod: zij interpreteren het werk op een heel andere wijze, en koppelen het aan het mercantiele karakter van de familie Bruegel of associëren het met de chaos in de hedendaagse Britse politiek rondom de Brexit-crisis. Met deze tentoonstelling wil men de aandacht van het publiek vestigen op politieke moed, verzet, activisme, en kunstenaars die emancipatie tot uitdrukking brengen.

Vertrekkend vanuit Bruegel’s schilderij “Dulle Griet” heeft LLS Paleis volgende kunstenaars uitgenodigd: Kasper De Vos (1988, BE), Kati Heck (1979, DE), Laure Prouvost (1978, FR), Pipilotti Rist (1962, CH), Tracey Rose (1974, ZuidAfrika), Anne-Mie Van Kerckhoven (1951, BE) en Erik van Lieshout (1968, NL).

Kasper De Vos

Het werk van Kasper De Vos gaat in op de vorm van eieren die veelvuldig in het schilderij Dulle Griet voorkomen. In de Paleisstraat zal hij een soort van constructie maken om eivormige sculpturen te produceren. Deze humoristische uitdrukking van bandwerk of massaproductie is een allusie op tal van kopieën van Bruegels werken, uitgevoerd door zijn zonen.

Kati Heck

Selbstverständlich (Die Übernahme) toont hoe vrouwen de macht overnemen. Het zijn de vrouwen die de plannen smeden. De titel kan als een uitdrukking van een wens geïnterpreteerd worden, want de gelijkheid tussen man en vrouw in de maatschappij zou selbstverständlich (= vanzelfsprekend) moeten zijn, maar dat is het nog altijd niet.

Laure Prouvost

In haar ﬁlm Bruegel Girls is vooral de dreigende atmosfeer aanwezig die we ook in Dulle Griet zien. Op het eerste zicht herinneren de metalen maskers van de schermers van de Bruegel Girls aan één van de laatste tekeningen van Bruegel, zijnde de Imkers (1568). Toch kan men er niet omheen dat deze gelaatsbescherming een cruciaal element is in de vecht(sport) en een onderdeel vormt van een harnas.

Pipilotti Rist

(Entlastungen) Pipilottis Fehler is een vroeg werk van de Zwitserse videokunstenares Pipilotti Rist. Het is een voorstelling van een steeds vallende en gedeformeerde vrouwenﬁguur die een visuele en linguïstische link vormt tussen falen, vallen en vellen. Vooral dat laatste brengt ons bij de veldslag in Bruegel’s Dulle Griet. Entlastungen (ontlastingen) kan ook in verband gebracht worden met de verschillende vreemde monsters en wezens die in het schilderij hun behoefte doen.

Tracey Rose

Naast de hoge muur die Jeruzalem van de Westelijke Jordaanoever scheidt, zien we de kunstenaar verkleed als San Pedro, de patroonheilige van de vissers. Rose als San Pedro speelt de Hatvika, letterlijk vertaald, ‘de hoop’ op elektrische gitaar. In een rebellerend gebaar, keert de heilige zich naar de muur en urineert erop. Een duidelijke provocatie en teken van minachting tegenover een structuur die mensen van elkaar scheidt, maar ook een statement van een kunstenaar die de fonetische nabijheid van het woord ‘urination’ en de zin ‘You’re a nation’ belicht.

Anne-Mie Van Kerckhoven

Het werk Indépendance kan geïnterpreteerd worden als een gehavende Dulle Griet, vol van waanzin en boosheid. De vrouw wordt voorgesteld als een zombie-achtige bijna krankzinnige verschijning, de uitputting nabij, maar nog niet verslagen in een gevecht naar onafhankelijkheid.

Erik van Lieshout

Het werk van Erik van Lieshout alludeert op het thema van transgender. Hedendaagse interpretaties van de persoon van de Dulle Griet leggen de focus op de mannelijkheid van haar gezicht en hals, en vermoeden dat deze dulle Griet een verklede man is. De video Mary-Achi toont hoe de kunstenaar zich als zangeresje verkleedt en op straat liedjes probeert te verkopen.