Voor veel mensen is hedendaagse kunst onbegrijpelijk, ontoegankelijk en dus per definitie onaantrekkelijk. Op basis van een jarenlange ervaring als gids en atelierbegeleider verkent kunsthistorica en kunstenares Marjan Verhaeghe in haar boek ‘Onder ons gezegd’ hoe een volwassen toeschouwer best in communicatie gaat met een hedendaags beeldend kunstwerk.
Ze zette hiervoor een praktijkonderzoek op waarbij een groep van 22 volwassen toeschouwers gevraagd werd naar 15 kunstwerken te kijken en hun ervaringen te benoemen via zowel een uitgebreide schriftelijke bevraging als een diepte-interview. De intentie was om te begrijpen hoe bezoekers vanuit hun houding en gedrag tot hun specifieke perceptie en waardering komen. Doordat dit over een uitgesproken subjectieve en persoonlijke beleving gaat, werd niet verwacht tot een algemeen wetenschappelijk inzicht te komen, maar eerder om verhelderende patronen te detecteren die behulpzaam kunnen zijn voor eenieder die in dialoog wil gaan met hedendaagse kunst.
In het experiment werden de deelnemers ‘losgelaten’ in een zorgvuldig opgestelde tentoonstelling waarbij echter geen extra informatie voorzien werd zoals titels of teksten over de kunstwerken. Het betrof conceptuele 3D-werken van 4 verschillende kunstenaars en één figuratief bronzen beeld. Ook de volgorde werd niet opgelegd. Er werd achteraf gepeild naar hun beleving van het eerste werk dat ze van dichtbij hadden bekeken, een werk dat ze als ‘onbegrijpelijk’ hadden ervaren en het ene figuratieve werk.
Het zou te ver leiden om alle details van de boeiende resultaten hier te vermelden, maar toch enkele opvallende zaken. Kijken naar kunst valt buiten routineus kijken; het vergt energie en tijd om te zoeken naar aanknopingspunten uit de eigen ervaringswereld. Hierbij spelen niet enkel rationele elementen, maar ook gevoelsmatige reacties een rol. Die hebben een duidelijk voordeel minder snel context of rationeel begrip te vragen. De spontane ervaring is een belangrijke basis van het esthetisch ervaren, wat dan weer tot een positieve of negatieve waardering leidt. Uiteraard speelt de persoonlijke bagage, in het boek de ‘humuslaag’ van de toeschouwer genoemd, een heel uitgesproken rol, niet in het minst voor de mate waarin iemand openstaat voor een ontmoeting met hedendaagse kunst. Andere relevante bevindingen hebben te maken met de impact van het praten over wat men zag (sommige deelnemers vormden een koppel), het verwoorden van de ervaring achteraf naar de interviewer toe of ook het ontvangen van extra informatie zoals de ‘uitleg’ over het kunstwerk door de kunstenaar.
Marjan Verhaeghe vertaalt vervolgens haar bevindingen naar een bredere context, voorzien van verwijzingen naar de vakliteratuur. Een voorbeeld over de noodzaak aan empathie: “Ondanks het enorme potentieel van empathie voor persoonlijke en maatschappelijke vooruitgang beperken we het aanspreken vaak tot degenen die net als wij zijn. Dat gebeurt ook bij het ontmoeten van onbekende kunstwerken wanneer er weinig tot geen raakpunten zijn met de eigen ervaringswereld. Een gebrek aan empathie brengt lineair niet-dimensionaal denken met zich mee. Het vermijdt het zien van meerdere perspectieven en diversiteit.”
Tot slot pleit Verhaeghe voor een ‘go for it’ mentaliteit: “Je mag ermee bezig zijn, ook als je het niet weet. Laat jezelf toe om gewoon aandachtig aanwezig te zijn bij het kunstwerk, te reflecteren op jezelf en je reacties, te vertrouwen op wat je ervaart en dat als waardevol te zien in de ontmoeting met dit specifieke kunstwerk. Het is je interesse, nieuwsgierigheid en verwondering die de motor vormen.” Een aanrader dus voor wie interesse, nieuwsgierigheid en verwondering voor inzichten óver hedendaagse kunst heeft. Wie nog meer informatie wil, kan op de blog achter de publicatie terecht (https://hedendaagsekunst-communicatie.blogspot.com/).
Marjan Verhaeghe
Onder ons gezegd
Uitgeverij WTD Publishing
2023
ISBN 9789464776683
230p.
Bestellen kan via:
https://www.boekenbestellen.nl/boek/onder-ons-gezegd/61953 https://www.kobo.com/be/en/ebook/onder-ons-gezegd
- Instagrammable – beelden die je niet kan ontzien - november 14, 2024
- Bondgenoot, word bondgenoot – hoe je van een toevallige bezoeker een duurzame ambassadeur maakt - oktober 5, 2024
- Een tentoonstelling doet ook iets met de kunstenaar - september 20, 2024
januari 8, 2024
Onder ons gezegd: door Marjan Verhaeghe is een must voor elkeen die met hedendaagse Kunst bezig is. Zeer eenvoudig en vakkundig uitgelegd !
Het is een boeiend en zeer interessant gegeven om met andere ogen te kijken naar de hedendaagse kunst dat veel gemaakt is met recyclagemateriaal e.a. Vooral wat betreft de installaties waar toch menige bezoeker problemen mee heeft.