De bevreemdende zoektocht naar het zelf… Roemeense kunstenaar Radu Belcin nu ook in België te zien

Posted By Frederic De Meyer

Het surrealisme heeft een wat aparte status binnen kunstgeschiedenis. Van meet af aan -wanneer het manifest van André Breton ook zichtbaar werd in de schilderkunst- gingen er stemmen op om het vooral geen beweging, laat staan een kunststroming te noemen. In 1978 vergeleek de kunstcriticus David Sylvester bij de opening van de expo Dada and Surrealism Reviewed het surrealisme nog met een religie.

Het helpt niet dat het surrealisme nauw verband hield met de psychanalyse en de droominterpretatie. In een maatschappij die voor lange tijd de massaconsumptie tot ultieme ideologie begon te verheffen was zo’n zweverigheid hooguit een vluchtige rariteit. We komen weliswaar tot andere inzichten, niet zozeer op gebied van ons consumptiegedrag, als wel over het belang van de psyche in het vormen van de realiteit om ons heen. Een gedachte die de surrealisten intuïtief aannamen.

Ik ben dus niet verrast wanneer de Roemeense kunstenaar Radu Belcin mijn vraag wat argwanend beantwoordt, of ik zijn kunst surrealistisch mag noemen. Hoegenaamd niet. Hij beeldt geen droom of bovenwezenlijkheid uit, wel integendeel: hij zoekt in zichzelf een kern, een essentie om op verder te bouwen. Maar welke richting moet je uitgaan om deze te vinden? Hoe diep moet je graven?

foto’s: ©TheArtCouch

In zijn zoektocht draait hij om het ‘zelf’ heen, als een arend op zoek naar een prooi. Hij ensceneert de mogelijkheden van het zelf, vanuit verschillende invalshoeken -niet eens enkel de zijne. De zoektocht ontvouwt zich als een film waarin potentiële verschijningsvormen van het zelf als personages figureren. Zijn werken zijn als stills uit een mentale film. Ze vormen als het ware de omtrek van de kern waar hij naar zoekt.

Het blijft verrassen, gezien hij met mogelijke verschijningsvormen speelt, niet met het concreet zichtbare. Van neurowetenschappers weten we intussen dat de rede pas in actie schiet wanneer onze hersenen iets onverwacht te verwerken krijgen. Het werk van Radu, waarin verrassing steeds een rol speelt, moet dus eerst en vooral ons verstand aanspreken. Maar de beelden vallen op zich niet te begrijpen, ze treden buiten de rede. Je kan ze slechts sporadisch aanvoelen; intuïtief herken je de taferelen en kan je ze plaatsen, al blijven ze in essentie onbegrijpelijk.

Ze zijn ongrijpbaar, net als de kern waar hij zo hartstochtelijk naar zoekt. Zoals de Britse filosoof Mark Fisher zo mooi omschreef in zijn essay The weird and the eerie spruit het mysterie voort uit het feit dat er iets in die kern zit waarvan je niet verwacht dat het er is, of ontbreekt er iets waarvan je verwachtte dat het er zou zijn. Het werk van Radu schippert tussen deze twee mogelijkheden, twee vormen van niet-bestaan die samen misschien wel een essentie vormen.

De waarheid, de ‘kern’, zit dan niet zozeer in op een vooraf bepaalde locatie waar je naar op zoek kan gaan, maar enkel in de opsomming van de mogelijke locaties. Het ‘zelf’ blijkt, net als de bouwstenen van onze materiële werkelijkheid, in hoge mate uit slechts een waarschijnlijkheidsgolf te bestaan. Hetzelfde beeld aanhoudend voert het werk van Radu je op deze golven, langzaam gedijend naar een onbestaande bestemming.

In die zin, en enkel in deze, kan je zijn werk wellicht als surrealistisch gaan zien. Het blijkt uiteindelijk de enige vorm van werkelijkheid, de enige kern waaruit een schijn van ‘zelf’ kan gevonden worden.

De expo ‘Garden of thoughts’ van Radu Belcin loopt van 15 september tot 31 oktober 2024 bij Ysebaert Gallery, SInt-Martens-Latem. Klik hier voor alle info.

(foto’s tijdens de opstelling van de expo)