Aanstormend talent: Back to black, de tactiele kunst van Guillaume Van Moerkercke

Posted By Koen Jules Van Damme

De Brits-Indische kunstenaar Anish Kapoor liet in 2014 voor het eerst het licht schijnen op het zwartste zwart dat ooit werd ontwikkeld. Hij doopte het Vantablack. Het absorbeert 99,96% van ons zichtbare lichtspectrum. Voor Gents beeldend kunstenaar Guillaume Van Moerkercke, die als interieurarchitect werd opgeleid, speelt zwart ook een belangrijke rol, maar om andere redenen.

Tot voor kort ontwierp hij vooral commerciëlere interieurs in opdracht. De vraag hoe hij zijn artistieke ei kwijt kon, bracht hem terug naar zijn fascinatie voor architectuur en pen en papier als basismedium. Hij begon te experimenteren met houtskool, wat resulteerde in werken op groter formaat. Zoekend naar een eigen stem en taal verkent hij nu gemixte technieken en beelddeformaties, met knipogen naar collagekunst. Steevast start hij met ruwe staven houtskool, gevolgd door vingers die als borstels de vluchtige verbeelding volgen.

Symbolische geladenheid

Gaandeweg ontwikkelt Guillaume met houtskool als hoofdmateriaal een meer conceptuele beeldtaal, die vertrekt vanuit een realiteit in wording. De esthetiek van het kunstwerk als statisch beeld primeert niet langer, het proces van vergankelijkheid van het beeld en de achterliggende realiteit die het representeert des te meer. “Dat zorgde voor een belangrijke mindshift”, aldus de kunstenaar. Niet enkel zijn inzicht in het materiaal en de techniek ontwikkelde zich, ook de bestaansreden van de houtskool in zijn handen veranderde. Koolstof – het element waaruit houtskool is opgebouwd – is een van de basisbouwstenen in ons universum. Het zit in onze zon, in meteorieten en in onze aarde en lichamen, waardoor het als materiaal en techniek een sterke symbolische geladenheid kent. Een dankbaar materiaal ook dat mooi loslaat op een drager, maar tegelijk geen genade kent eens het is gehecht. Hij fixeert het materiaal niet. Het kent een open einde.

Zijn experimenten leidden tot een werk als My Backyard (I, II en III) waarbij de Gentse achtertuin van Van Moerkercke, zoals de titel doet vermoeden, in beeld wordt gebracht. Aanvankelijk doet hij dit architecturaal en strak, volgens precieze verhoudingen en met een opmerkelijk gevoel voor subtiele belichting en contrast. Bij de tweede en derde interventie met zijn vingers wordt het werk steeds zwarter en egaler en zijn er steeds minder nuances te zien. De schakeringen die achterblijven worden intenser en winnen aan belang. Het beeld evolueert, net als de realiteit die erachter zit. Tot ze allebei oplossen in een quasi monochroom zwart, het bijna ledige niets. Er wordt steeds minder licht weerkaatst en na een finale interventie is de initieel verbeelde werkelijkheid niet meer.

Guillaume Van Moerkercke (l) Hand (2019) | (r) My back yard (2021)

Zwarte magie

Net zoals zwarte gaten tijd en ruimte vervormen en geen licht laten ontsnappen onder invloed van een gigantische zwaartekracht, vervaagt het momentane bestaan van de in houtskool gevangen achtertuin. Representatie en werkelijkheid wachten een gelijkaardig absurd lot van niet-bestaan. Momenten worden door de kunstenaar gevangen en terug losgelaten, geëerd en verlaten, belicht en met zwart toegedekt. Het drieledige proces van My Backyard werd via een oude fotoprint-techniek (fotopolymerisatie) vastgelegd. Het eindresultaat hiervan was recent nog te zien op de expo Prelude – Belgian Art and Design Fair.

Dergelijk gelaagd werk symboliseert de tijdelijkheid van de werkelijkheid en de feilbaarheid van de herinneringen die we eraan overhouden. Het tactiele karakter van het creatieproces valt op. De kunstenaar absorbeert de realiteit visueel, raakt ze via zijn creatieve energie met de vingertoppen aan en ligt mee aan de basis van de vergankelijkheid van zijn werk. Zo bekeken kunnen we de zwarte magie van Guillaume Van Moerkercke beschouwen als een zinderend spel tussen beleving en aanraking, een stille aanvaarding van het luttele dat blijft en hoe weinig ons gebrekkige geheugen hier tegenover kan stellen.

In Timelapse of the future: a journey to the end of time (te zien op YouTube) worden we triljarden jaren ver de toekomst in geslingerd, wanneer het universum uiteindelijk onveranderlijk zal zijn. Een leeg universum zonder sterrenstelsels, zwarte gaten of lichtfotonen. Het zal allemaal geweest zijn, maar niet meer worden. Is het die toestand die Kapoor wilde capteren in zijn zwarter dan zwart? Van Moerkercke toont ons met zijn werk alvast hoe hij de weg naar het uiteindelijke lot van alles wat is, tracht te begrijpen.